Iqtisodiyot va ta’lim fakulteti

xavfsiz elektron bitim
- Internetda plastik kartalar bo‘yicha hisob-kitoblar bilan 
bog‘liq tranzaksiyalarni qayta ishlashda foydalaniladigan himoyalangan elektron 
tranzaksiyalar standarti. 
billing
- 
Telekommunikatsiyalar 
korxonalaridagi 
telekommunikatsiyalar 
xizmatlaridan foydalanish to‘g‘risidagi axborotni to‘plash, ularning tarifikatsiyasi, 
abonentlarga hisob-kitoblarni chiqarib berish, to‘lovlarni qayta ishlash uchun mas’ul 
bo‘lgan jarayonlar va qarorlar kompleksi. 
blokcheyn
- 1. Taqsimlangan ma’lumotlar bazasini (yagona markazsiz) tuzish 
metodologiyasi. Bunda har bir yozuv foydalanish tarixi to‘g‘risidagi ma’lumotni o‘z 
ichiga oladi, bu esa uni (ma’lumotni) soxtalashtirish imkoniyatini qiyinlashtiradi. 
Blokcheyn virtual valyuta tizimlarida operatsiyalarni bajarish (pul birliklarini ishlab 
chiqarish, o‘tkazmalar) va ularning tarixini saqlash uchun qo‘llaniladi. 
2. Keyinchalik o‘zgartirish imkoniyati bo‘lmagan bog‘langan bloklarning ketma-
ketligi ko‘rinishida tizimlangan tranzaksiyalarni markazlashtirilmagan holda 
saqlash va qayta ishlash algoritmlari va protokollari. 
3. Ichida axborot bo‘lgan bloklarning muayyan qoidalar bo‘yicha qurilgan uzluksiz 
ketma-ket zanjiri. 
Kriptografiya 
- Axborotni yashirish maqsadida, kodlar va shifrlarni yaratish 
uchun matematikadan foydalanish. Bitkoinlar tranzaksiyasini tasdiqlash va 
ta’minlash uchun foydalaniladigan matematik amallarning asosi sifatida 
qo‘llaniladi. 
Bu kabi misollarni juda ko‘plab keltirish mumkin. 
Ijodiy jamoa lug‘at bugungi kun uchun zarur qo‘llanma deb hisoblaydi va har bir 
foydalanuvchi uchun faoliyatida samara beradi, degan umidda. 
Iqtisodiyot haqida tushuncha. 
Iqtisodiyot — yunoncha "oykos" va ("nemein" so'zidan olingan) "nomiks" soʻzlari 
birlashmasidan kelib chiqqan boʻlib, "oykonomia", ya'ni uy xoʻjaligini 
boshqarish degan maʼnoni anglatadi. "Ekonomika" soʻzi ommaviy oʻzbek lugʻatiga 
oʻtilganda "iqtisodiyot" atamasiga oʻzgaradi. Iqtisodiyot cheklanmagan ehtiyojlarni, 
cheklangan resurslardan samarali foydalanib boshqarishni oʻrganuvchi fan. 
Qadimda Yunon filosoflaridan biri Ksenofont oʻzining ilmiy ishlaridan birini 
„Ekonomikos“ 
deb 
ataydi. 
Bu 
asar 
orqali mamlakatida roʻy 
berayotgan mahsulot almashinishi xamda ishchi xalqni qishloq hoʻjaligidan unumli 
foydalanib oʻzining moddiy ahvolini yaxshilashi borasida ilk marotiba soʻz 
yuritilgan. Keyinchalik bu sohalar borasida rivojlanish statistika oqimini keltirib 
chiqargan bir necha oqimlar vujudga keladi ulardan ayrimlari Oʻrta asrlarda vujudga 
kelib oʻzining yoʻnalishi bilan bir necha mamlakatlar aro yaxshigina shuhrat 
qozongan: 
•
Asosiy maqola: Merkantilizm 

---

Merkantilizm — oqimidir bu yoʻnalish „merkante“ italyancha soʻzdan olingan 
boʻlib savdogar, xaridor maʼnosini 
anglatadi, XVI-asrning boshlarida 
paydo 
boʻlgan bu oqimning asoschilari taniqli italyan iqtisodchisi Tomas Men va fransuz 
iqtisodchisi Jan 
Batist 
Kolberg oʻzlarining ilmiy va amaliy ishlarida 
asos 
soluvchilar 
qatoridan 
joy 
olishdi.Merkantilizm tarafdorlari 
halq 
boyligining manbasi va mamlakat iqtisodiyotini rivojlanishi bu uning savdo bilan 
shugʻullanishi, eksport-importning izchilligidadir deb xisoblashishgan. 
•
Asosiy maqola: Fiziokratizm 
Fiziokratizm — fransuzcha soʻzdan olingan boʻlib Hokimiyat tabiati maʼnosini 
beradi. Bu oliygohni asoschisi fransuz demokratisti Fransua Kenedir,Uning XVII-
asrda Parijning kichik bir nashriyotida chop etilgan „Iqtisodiy jadvallar“ kitobi 
orqali ushbu Fiziokrat maqomida atalgan birinchi insonlardan biri sanaladi. Uning 
kitobida keltirilishcha halq boyligining manbasi va mamlakat iqtisodiyotini 
rivojlanishi bu aholining qishloqxoʻjalik mahsulotlarini ishlab chiqarishiga bogʻliq 
deb hisoblanilgan. 
•
Asosiy maqola: Klassik iqtisodiyot 
Klassik iqtisodiyotchilar-bu oqim bizning zamonamizga oʻzaro bogʻlikligi bilan 
ajralib 
turadi. XVIII 
asrning ikkinchi 
yarmi XIX 
asrning boshlarida Adam 
Smith,William Petty,David Ricardo,Jean Baptist Sayning iqtisodiy ruknda ishlari 
ularni bevosita bu oqimni yaralishiga olib kelgan. Bu iqtisodchilarning fikricha xalq 
boyligining manbasi va mamlakat iqtisodiyotini rivojlanishi oʻzaro mahsulot ishlab 
chiqarish, raqobat faoliyatini kengaytirishi asosida yaratiladi deya xisoblashgan va 
oʻzlarining amaliy ishlarida buni yaqqol isbotlab berishgan. Iqtisodiyot 
hamisha jamiyat hayotining asosini tashkil etadi. Odam yashashi uchun oʻz 
ehtiyojlarini qondirishi kerak,Hamma ehtiyojlarni qondirish esa ishlab chiqarishni 
rivojlantirish bilan bogʻliq.Inson sanʼat, adabiyot bilan shugʻullanishdan oldin avval 
ovqatlanishi, kiyinishi va yashash joyiga ega boʻlishi kerak.buning uchun 
zarur mahsulotlar, kiyim-kechak va boshqa tovarlar ishlab chiqarishda yaratiladi. 
Shu tarzda kishilarning moddiy turmush darajasi, moddiy ehtiyojlarning qondirilishi 
iqtisodiyotning holatiga, iishlab chiqarishning rivojlanishiga tugʻridan-toʻgʻri va 
bevosita bogʻliqdir.