M tojiyev, I. Nigmatov

258

---

YANGI PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA - «PANORAMA»
TRENING USLUBIYATINING QO‘LLANILISHI
0 ‘rganiladigan mavzu: 
« 0 ‘zbekistonda kuzatiladigan tabiiy ofatlar 
va ulaming oqibatlari».
Trening maqsadi: 
Talabalar berilgan mavzuni o‘rganishda kichik 
guruhlarga bo‘linib, ular tabiiy ofatlar xususida fikr yuritib, mavzuning 
mohiyatini, mazmunini tushunib olishda bildiriladigan fikrlarning 
to‘g ‘risini tanlash. tanlab olingan fikrlarni umumlashtirish asosida 
o ‘rganilayotgan mavzu yuzasidan aniq tushunchalar hosil qilishga 
qaratilgan.
Treningdan kutiladigan natija: 
Talabalar erkin, mustaqil va mantiqiy 
fikrlarni: jam oa bo‘lib ishlashni, izlanishni, m a’lumotlami jamlab, ulardan 
nazariy bilim va amaliy ko‘nikma hosil qilishni, jumladan, berilgan 
mavzudagi har bir tabiiy ofat turining xarakteristikalarini o'rganish 
uchun (tabiiy ofatlarning kelib chiqish sabablari, xususiyatlari, belgilari, 
oqibatlari to‘g ‘risidagi ma’lumotlar asosida) o'tilgan mavzular bo‘yicha 
olingan bilimlarni qo‘llashni o‘rganadilar.
Mashg‘ulotni o‘tkazish tartibi: 
O ‘rganilayotgan mavzudagi tabiiy 
ofatlardan «yer silkinishi»ning xarakterlovchi belgilari va ko‘rsatkichlari 
keltiriladi, jumladan:
- yer silkinishi o‘chog‘ining chuqurligi;
- silkinish amplitudasi;
- yer silkinishining intensiv energiyasi;
- tuproq zarrachalarining deformatsiyalanishi;
- tog‘ jinslari elektr qarshiligining o ‘zgarishi;
- yer osti suvlar sathining ko‘tarilishi;
- yer osti suvlarida radon miqdorining ortishi;
- uy hayvonlarining bezovtalanishi.
Bu ko'rsatkichlarga qarshi boshqa bir tabiiy ofat, masalan, «yer 
ko‘chki»sining xarakterlovchi belgilari keltiriladi; jumladan: tuproq 
zarrachalari namlik darajasining oshishi, tuproq zarrachalari mustahkamlik 
darajasining pasayishi, qiya sathli joylarda yoriqlaming paydo boMishi, 
daraxtlaming to‘g ‘ri o ‘smasligi; uylar konstruksiyasining buzilishi va 
boshqa ko‘rsatkichlar. So‘ngra o‘rganilayotgan ikkala tabiiy ofatning 
xarakterlovchi ko‘rsatkichlari taqqoslanib, mulohaza yuritilib, ular 
to‘g ‘risida muayyan bilimga erishiladi. Ammo ikkala ofat to‘g ‘risidagi
259

---

mukammal ma’lumotlami ulaming boshqa xususiyatlarini xarakterlovchi 
ko‘rsatkichlami o' rganish orqali amalga oshiriladi.
Chunonchi tabiiy ofatlaming har bir turi o‘zining kelib chiqish 
sabablariga, belgilariga, xususiyatlariga va keltiradigan salbiy oqibatlariga 
ega. Shuning uchun har bir ofat turirii mukammal o‘rganish orqali 
o ‘rganilayotgan mavzuni to iiq yoritish imkoniyatiga ega bo‘linadi. Mavzuni 
yoritish uchun guruh talabalari 5 kishidan 4 guruhga bo‘linadi va o‘qituvchi 
tomonidan guruhlardagi talabalarga o‘rganilayotgan mavzuning maqsadi 
va uni o‘tkazish tartibi tushuntiriladi». 0 ‘zbekistonda kuzatiladigan tabiiy 
ofatlar va ulaming oqibatlari» mavzusini o‘rganishda «Panorama» trening 
uslubi uchun tayyorlangan tarqatma materialning tuzilishi.