M tojiyev, I. Nigmatov

Odamning elektr tokidan shikastlanishi natijasida 
nafas olishi va 
yurak faoliyati to‘xtab qolgan bo‘lsa, avval shikastlangan odamni elektr 
toki ta’siridan qutqarish zarur. Tezgina rubilnikni ajratish, elektr probka- 
larini chiqarib olish, simni olib tashlash kerak. Ayni vaqtda shikastlangan 
odam tok ta’siridan xalos qilinmagan bo‘lsa, uning o ‘zi elektr o‘tkazgich 
bo‘lib turishini va rezinka qo‘lqop kiyib olinganidan keyingina unga qo‘1 
tekkizish mumkinligini esda tutish kerak, badaniga tegib turgan sim quruq 
tayoq bilan olib tashlanadi.
Shikastlangan odamning siqib turgan kiyimlarini bo‘shatgandan keyin 
darhol unga sun’iy nafas oldirib, yuragini bilvosita uqalashga kirishiladi.
249

---

Yurak faoliyati bilan nafas olishi asliga kelganidan keyin shikastlangan 
odamning badanini isitish choralari ko‘riladi, jarohatlari va kuygan joy- 
lariga steril bog‘lamlar qo‘yiladi.
12.12. Sovuq olgan, xushdan ketgan va suvga cho‘kkan
odamlarga birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish
Sovuq olishi (sovuq urishi) 
organizm to'qimalariga past ha- 
rorat ta’sir qilishi natijasida shu to‘qimalaming shikastlanib qolishi bi­
lan xarakterlanadi. Harorat 0°C dan yuqoriroq bo‘lib turganda ham 
to‘qimalami sovuq olishi mumkin, ayniqsa, kunlar dam-badam isib-sovub 
turadigan mahallarda shunday bo‘Iadi. Poyabzalning nam va tor bo‘lishi, 
sovuq havoda, qorda, sovuq yomg‘ir tagida odamning uzoq vaqt qimir- 
lamay turib qolishi sovuq olishini tezlashtiradi. Ko‘proq qo‘l-oyoqlami, 
ayniqsa, oyoqlarni sovuq oladigan bo'ladi. Sovuq ta’sir qilgan mahalda 
avvaliga o ‘sha joy sanchib, sovuq yegani seziladi, achishib turadi, keyin 
terisi oqarib yoki ko‘karib ketadi va sezmaydigan bo‘lib qoladi, qo‘l yoki 
oyoq faol harakat qila olmaydi. Shikastning haqiqatda nechog‘liq chuqur 
va keng yoyilganini sovuq ta’siri to‘xtaganidan keyin, ba’zan bir necha 
kun o‘tganidan keyingini aniqlasa bo‘ladi (sovuq olgan joy shishib chi­
qib, unda yallig‘lanish boshlanadi yoki to‘qimalar halok bo‘ladi, nekroz 
ro‘y beradi). Birinchi tibbiy yordamni ko‘rsatishda shikastlangan odam 
issiq binoga olib kirilib, issiq suvli vannaga solinadi, bordi-yu, buning 
iloji bo‘lmasa, uni o‘sha joyning o‘zida sovuqdan ehtiyot qilib, unga qay- 
noq choy, qahva ichiriladi. To‘qimalarda hali o'zgarishlar boshlanmagan 
bo‘lsa (terida qavariqlar, eti o ‘lgan joylar yo'q boisa), sovuq olgan joylar 
spirt yoki atir bilan artilib, so‘ng paxta tamponi bilan artib yoki yaxshilab 
yuvib quritilgan q o ila r bilan teri qizarib chiqquncha ohista ishqalanadi.