Ўзбекистон республикаси ќишлоќ ва сув хўжалиги вазирлиги

 
18- chizma.
 
Byudjet nazoratini amalga oshirish bosqichlari va vositalari 
Byudjet bajarilishi samarali nazorat qilinishi uchun dastlab korxona 
bo‗linmalari va faoliyat turlari bo‗yicha yig‗ma hisobot tuziladi. So‗ngra hisobot 
materiallari asosida byudjetlarning qiyosiy tahlili o‗tkaziladi va tegishli xulosa 
hamda tavsiyalar ishlab chiqiladi. Eng oxirida chora-tadbirlar rejasi tayyorlanadi.
Byudjet bajarilishi baholanishi byudjet ko‗rsatkichlarini haqiqatda erishilgan 
natijalardan chetlanishlarning tahliliga asoslanadi. Chetlanishlarning hisob-
kitobida haqiqatda erishilgan ko‗rsatkichlar reja ko‗rsatkichlari bilan taqqoslanadi.
Tadqiqotlar ko‗rsatishicha, chetlanishlar tahlili uzoq tarixga ega va 
chetlanishlar hisob-kitobining oddiy ko‗rinishi qadimdan ishlatilib kelingan. 
Chetlanishlar hisob-kitoblarini zamonaviy tamoyillariga esa o‗z zamonasining 
yetuk olimlari G. Emerson va Ch. Garrisonlar tomonidan asos solingan. 
Iqtisodchi olimlar o‗tgan byudjet davrida kuzatilgan chetlanishlarni statistik 
tahlil qilish byudjet ko‗rsatkichlarini yo‗l qo‗yish mumkin bo‗lgan chegaralarini 
samarali baholash imkonini berishini ta'kidlamoqda. Ushbu tahlil paxta tozalash 
korxonalarida ham kerakli samara beradi.
Chetlanishlar va ularning tahlili iqtisodiy adabiyotlarda keng yoritilgan
(8-jadval). Jadvalni tahlil qilib, normativdan chetlanishlarni tahlil qilish - 
menejerlar tomonidan haqiqiy va maqsadli ko‗rsatkichlar o‗rtasidagi farqlarning 
By
u
d
je
t naz
o
ra
ti
n
in
g
amal
g
a 
os
hi
ri
sh
b
os
qi
ch
lar
i в
а 
воси
талар
и
Korxonaning bo‗linmalari va faoliyati turlari bo‗yicha 
yig‗ma hisobot tuzish; 
Statik, moslashuvchan va haqiqiy byudjetlarning 
solishtirma tahlilini o‗tkazish 
Byudjetlar jadvallari bo‗yicha xulosa va tavsiyalar 
tayyorlash
Tahlil natijalari bo‗yicha taqdimot va ko‗rgazmali 
materiallar tayyorlash
Byudjet ko‗rsatkichlarining bajarilishi bo‗yicha 
chora-tadbirlar rejasini ishlab chiqish

---

158 
sabablarini aniqlash uchun qo‗llaniladigan tadbirlar majmuidir, degan xulosaga 
kelish mumkin.