Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
 
HTTP://INTERSCIENCE.UZ/ 
30 
So‘rash davrida alohida hayrixoxlik muhitini yaratish. So‘rash sur’atini pasaytirish, doska 
oldida uzoqroq tayyorlanishga ruxsat berish. 
O‘quvchiga javobning namunaviy rejasini taklif qilish, shunga asoslanib doska oldida 
javob beradi. Baho, qo‘llab-quvvatlash, maqtov bilan rag‘batlantirish. 
Yangi materialni bayon qilganda mavzuni o‘zlashtirishga bo‘lgan qiziqishni qo‘llab 
quvvatlash choralarini ko‘rish. Past o‘zlashtiruvchilarga o‘quv materialini tushunganligi 
darajasini aniqlash uchun savollar bilan tez-tez murojaat qilish. 
Darsda mustaqil ishlarni tashkil qilishda past o‘zlashtiruvchi guruhlar uchun 
mashqlarning sonini ko‘paytirish emas, balki ularning samarali tizimini tanlab olish. 
Topshiriqni bajarish ketma-ketligini mufassalroq tushuntirish. 
Kutilishi mumkin bo‘lgan qiyinchiliklar to‘g‘risida ogohlantirish, yo‘naltiruvchi harakat 
rejasi bo‘lgan kartochkalardan foydalanish. 
Topshiriqlarni bajarish bosqichlariga bo‘lib chiqish. Avvalroq bajarilgan o‘xshash 
topshiriqlarni eslatish. 
Topshiriqni bajarishning uslubi yoki amallarini eslatish. U yoki bu harakat, qoidani 
aktuallashtirishning zaruratini ko‘rsatish. Ushbu masala yoki mashqni bajarish uchun zarur 
bo‘lgan qoida yoki xususiyatni eslatish. 
Topshiriqlarni bajarishning maqbul yo‘llari, ularni rasmiylashtirishga bo‘lgan talablar 
to‘g‘risida yo‘riqnoma berish. Past o‘zlashtiruvchilarning mustaqil harakatlarini 
rag‘batlantirish, ularning faoliyatlari ustidan yanada qattiqroq nazorat o‘rnatish, xatolarni 
ko‘rsatib berish, xatolarni tekshirish va ularni tuzatishga yordam berish. 
SHARQ RENESSANSI MUTAFAKKIRLARI ME’ROSI –SHAXS TARBIYASIDA 
ASOSIY MANBAA 
Tursunova Nigora Tashpulatovna 
Buxoro shahar 11-umumiy ta’lim maktabining boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
Markaziy Osiyo mutafakkirlarining ijtimoiy munosabatlarga doir qarashlarini o’rganar 
ekanmiz, ularning g’oyalari islom dinida ilgari surilgan insonni baholash mezonlariga 
asoslanishini ta’kidlab o’tish lozim. Shu bilan birga, Markaziy Osiyo xalqlari o’zlarining ming 
yillar mobaynida shakllangan madaniyati, ma’naviy barkamol jamiyat an’analari bilan jahon 
xalqlari ma’naviy-ma’rifiy taraqqiyotiga katta ta’sir ko’rsatganini e’tirof etish lozim. 
O’rta asr fan va madaniyatiga bebaho hissa qo’shgan ulug’ mutafakkir Abu Nasr Forobiy 
shaxs kamoloti, shaxs va jamiyat o’rtasidagi o’zaro munosabatlar haqidagi ko’plab fikr-
mulohazalarini o’z asarlari orqali ifodalab berishga harakat qilgan 
“Aholisi xushxulqqa ega bo’lmagan mamlakatda hokimiyatga ehtiyoj seziladi”, degan 
fikri bilan Forobiy jamiyatning demokratlashuvi, inson erki va huquqlarining to’la ta’min 
etilishi mamlakat aholisining xulq-atvoriga, ma’naviy-axloqiy kamolotiga bog’liqligini 
ko’rsatgan . Mutafakkir agar aholi o’z huquq meyorlari doirasida amaldagi qonunlarga 
bo’ysunib yashashni turmush tarziga aylantirsa, o’z xatti-harakatini ma’lum qonun-qoidalar 
yo’nalishiga tushira bilsa, aql-idrok, odob-axloq kategoriyalarini hayotning har bir daqiqasida 
namoyon qilib borsa, jamiyatning ma’naviy qiyofasi barkamol, shaxsning yashash tarzi yetuk, 
erkinliklari esa cheksiz bo’ladi, deya e’tirof etadi. 
Forobiy, ayniqsa, ideal shahar aholisining fazilatlariga, bunday shahar boshlig’ining 
qanday fazilat va xislatlarga ega bo’lishga juda katta e’tibor beradi. 
Uning fikricha, har qanday odam shahar boshlig’i bo’la olmaydi, u fazilatli, yetuk 
shaharning boshlig’iga qator talablar qo’ydi: shahar boshlig’i har tomondan yetuk va namuna 
bo’lishi zarur; ham jismoniy, ham ma’naviy jihatdan mukammal, qobiliyatli, barcha sezish 
organlari, ruhi yaxshi taraqqiy qilgan, fikri sog’lom, so’zga boy va usta bo’lishi lozim 
Forobiy insonning insonligini ifoda etuvchi yagona mezon aql-idrok, ong va tafakkur 
darajasi bo’lsa, ularning mohiyatini ochib beruvchi, darajasi va ko’lamiga baho beruvchi bosh 

---