O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

 
I.
 
O„quv fanning dolzarbligi va oliy kasbiy ta‟limdagi o„rni 
 
Mamlakat iqtisodiyoti va ijtimoiy hayoitida davlat moliyasi va uning muhim 
tarkibiy qismi bo‗lgan davlat byudjeti alohida o‗rin egallaydi. Davlat byudjeti 
davlatning qator ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ekologik va boshqa funksiyalarini 
amalga oshirishning moddiy-moliyaviy asosini tashkil etadi va mamlakat moliya 

---

438 
tizimining barcha bo‗g‗inlari bilan byudjet-moliya qonunchiligi bilan tartibga 
solinadigan muayyan munosabatlarga kirishadi. 
O‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning ustuvor vazifalarini bajarish, 
iqtisodiyotni barqaror va mutanosib rivojlantirish, jahon bozorlarida mustahkam o‗rin 
egallash, shular asosida izchil iqtisodiy o‗sishni ta‘minlash, xalqimizning hayot 
darajasi va farovonligini yanada oshirish borasidagi vazifalarni to‗liq va samarali 
amalga oshirish sharoitida davlat byudjetining amal qilish mexanizmlarini o‗rganish 
har qachongidan ham dolzarbdir. Davlat moliyasi tizimida faoliyat qiluvchi 
mutaxassislardan davlat byudjet munosabatlarini to‗g‗ri va samarali tashkil etish 
mexanizmlarini puxta bilish va amaliyotda qo‗llay olish talab etiladi. Shu sababli 
bakalavriatning ―Moliya‖ ta‘lim yo‗nalishi o‗quv rejasiga ―Davlat byudjeti‖ nomli 
fan kiritilgan bo‗lib, ushbu fan dasturida davlat byudjetining ijtimoiy-iqtisodiy 
mohiyati, iqtisodiyotni tartibga solish va ijtimoiy aiyosatni amalga oshirishdagi 
ahamiyati, byudjet tizimi va byudjetlararo munosabatlar tamoyillari, byudjet 
daromadlarini shakllantirish va xarajatlarini amalga oshirish mexanizmlari, byudjet 
jarayoni va byudjet nazoratini tashkil qilish, xorijiy davlatlar byudjet tizimi va 
byudjet jarayonini tashkil etish masalalari qamrab olingan. 
Ushbu o‗quv dasturida ―Davlat byudjeti‖ fanining predmeti, maqsad va 
vazifalari, davlat byudjetining mohiyati va ahamiyati, byudjet tuzulishi va byudjet 
tizimi, davlat byudjetining huquqiy asoslari, davlatning byudjet-soliq siyosati, 
byudjet tizimini boshqarish, byudjetlararo munosabatlar, byudjet tasnifi, davlat 
byudjeti daromadlari tizimi, davlat byudjeti xarajatlari tizimi, byudjet jarayoni, davlat 
byudjeti g‗azna ijrosini tashkil qilish, byudjet tashkilotlarini moliyalashtirish asoslari, 
davlat byudjetining ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy qo‗llab-quvvatlash xarajatlari, 
davlat byudjetining iqtisodiy tarmoqlar va markazlashtirilgan investitsiya xarajatlarini 
moliyalashtirish, byudjet nazorati kabi mavzular uzviylik va uzluksizlik nuqtai-
nazaridan mantiqiy ketma-ketlikda o‗z aksini topgan. ―Davlat byudjeti‖ fanini chuqur 
o‗rganish davlatning ijtimoiy-iqtisodiy vazivalarini amalga oshirishning moliyaviy 
ta‘minoti, uni rejalashtirish va taqsimlash borasidagi muammolarni hal qilishda 
muhim ahamiyat kasb etadi. 
―Davlat byudjeti‖ fanini chuqur o‗rganish byudjet jarayonini tashkil etish va 
uning amaldagi mehanizmini hamda byudjet munosabatlarini to‗liq o‗rganishda 
muhim rol o‗ynaydi. 
―Davlat byudjeti‖ fani ―Moliya‖ ta‘lim yo‗nalishi uchun ixtisoslik fani 
hisoblanib, ―Moliya‖ ta‘lim yo‗nalishida 3-kursning 6-semestrida va 4-kursning 7-
semestrida o‗qitilishi rejalashtiriligan.