Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Pontsi loyixasi
ni keltirish mumkin. U o’z kompaniyasiga 
investitsiya qilishni taklif qiladi va bunga ishonganlarga katta foiz va’da qiladi. 
Investorlarning pullariga esa mazza qilib boy yashaydi. Investorlarning biridan 

---

226 
olingan mablag’ning bir qismini boshqasiga jo’natib, ularga bergan va’dasini 
bajarib turaveradi. Investorlar ko’plab jalb qilinganda bu tadbir yaxshi ishlaydi, 
lekin ularning soni juda xam ko’payib ketganda, ularga jo’natish uchun mablag’ 
yetmay qoladi va natijada loyixa xam barbod bo’ladi.
Internet orqali xech qaerda qayd qilinmagan aktsiya yoki boshqa turdagi 
qimmatli qog’ozlar sotib olish xam firibgarliklarning biror bir turiga mansub 
bo’lishi ehtimoldan xoli emas. Lekin bunday ishlar xam Internet orqali amalga 
oshiriladigan ajoyib biznes deb tushuntirilishi mumkin. Kreditlarni tozalab berish 
takliflari, offshor zonalarda bank operatsiyalarini o’tkazib berish kabi qiziqarli 
takliflar, elektron pochta orqali Siz katta miqdordagi pulni yutganligingiz xaqidagi 
xabarnoma («
Siz faqatgina pulingizni sizga jo’natish uchunbizga 10 dollar 
jo’natsangiz kifoya, katta miqdordagi yutuq pulingizni olasiz» degan ajoyib taklif 
bo’ladi
) kabi takliflarning barchasi Sizdan ma’lum bir miqdorda pul mablag’i 
undirib olishga yo’naltirilgandir. Boshqa turdagi firibgarliklarga ajoyib dori-
darmonlar, ozuqa moddalari, ozdiradigan preparatlar, uy ofisda bajariladigan ishlar 
taklifi kabilarni kiritish mumkin. Masalan, Sizga uyda o’tirib Internet orqali 
bajariladigan ish taklif qilindi, deylik. Firmaga borganingizda, bu ishga mos 
kompyuter va programmaviy ta’minot sotib olishingiz yoki faqatgina mana bu 
provayderda ishlashingiz so’ralishi mumkin. Demak, bunday firibgarlar Sizga o’z 
maxsulotini yoki xizmatini o’tkazmoqchi, degan xulosa chiqadi albatta. Fosh 
qilingan bir firibgarlikni tavsif etamiz. Bir firibgar o’ziga 
internet.com
degan 
server ochib, uni kompyuter qurilmalari bo’yicha virtual magazin deb atadi va 
undagi tovarlarga juda past baxo belgiladi. Qiziqqan shaxslar unga pul jo’nata 
boshladilar va u ularga talabingiz bajariladi deb javob jo’natadi. Ma’lum bir 
vaqtdan so’ng qurilmalar o’z vaqtida olinmaganligi sababli, talabnoma jo’natganlar 
talablarini rad qilib, o’z pullarini qaytarib ola boshladilar. Firibgar esa bu 
pullarning o’rtacha qiymati o’z bankida turgan vaqti uchun foiz olib juda yaxshi 
xayot kechirgan. Yana bir firibgarlik