Qo‘qon xonligida kitobat va kutubxonachilik tarixi bob. Qo‘qon xonligida ijtimoiy-siyosiy va madaniy jarayonlar

Abdulqahhor ibn Usta Abduljabbor o‘g‘li Samarqandiy – Xo‘qandiy
44
 
– 
mohir xattotlardan biri bo‗lib, XIX asrning birinchi yarmida Samarqandda tavallud 
topib, yoshligida Xo‗qandga kelib qolgan. Og‗zaki ma‘lumotlarga qaraganda, 
Qatag‗on dahasining Lashkar mahallasida umrguzaronlik qilgan. Madrasai Jome‘da 
ilm tahsil qilgan va xattotlik bobida Abdulqayyum Xo‗qandiyning shogirdi bo‗lgan. 
Mir Alisher Navoiyning ―Mahbub ul – qulub‖ asarini kitobat qilgan. Bu kitob 
xattotlik san‘atining noyob durdonalari sirasiga kiradi. Keyinchalik Qur‘oni Karimni 
ko‗chirib kitobat qilish bilan shug‗ullangan. Ko‗pgina xattotlar kamtarlik yuzasidan 
ko‗pincha o‗zlari ko‗chirgan kitoblarga o‗z nomlarini yozib qoldirmaydilar. Qur‘oni 
Karimga esa, umuman yozmaydilar. Abdulqahhor Xo‗qandiy, shuningdek, qo‗lida 
katta ish bo‗lmagan vaqtlarda buyurtma asosida uy devoriga osish uchun oyatlar va 
42
Bobobekov H.N. Qo‘qon tarixi. T.: Fan, 1996. 194-b. 
43
Ҳакимов М. Алишер Навоий асарларини кўчирган хаттотлар. – Т.: Фан, 1991. 
44
Muhammad Yahyoxon Xo‗qandiy. ―Xo‗qandi latif tarixi‖ (Tazkira). Toshkent: 2021. 

---

kichik suralarni, hadislar va duolarni, hikmatli so‗zlarni lavhalarga yozib berish bilan 
ham shug‗ullangan. 
Atoulloh Xoja Xo‘qandiy
45
– XIX asrda yashab o‗tgan mashhur xattot, alloma, 
davlat arbobi. Mavlono Behjatning shogirdi va muovini bo‗lgan. Muhammad Alixon 
davrida Kitobdor Mirzo – Behjatga muovin bo‗lib, saroy kutubxonasi uchun mumtoz 
adabiyot namunalarini ko‗chirib, kitobat qilish ishlarida va bu ishni tashkil etishda 
faol ishtirok etgan. Sheralixon va Xudoyorxon davrlarida ham devonda kotiblik 
qilgan, saroy madrasasida husnixatdan dars bergan. Ko‗plab shogirdlar chiqargan. 
Ahmadjon Xo‘qandiy Muhammadjon o‘g‘li –
xushxat xattotlardan biri. 1828 
yilda Pastki Taroqchilik mahallasida (hozirgi Obidjon Mahmudov ko‗chasida) 
tavallud topgan. Asli kasbi po‗stindo‗z bo‗lsada, yoshligidan xattotlikka ko‗ngil 
qo‗ygan. Suls va nasta‘liq usullarida yozish borasida shuhrat qozongan. Katta 
kitoblarni ko‗chirganligi xaqida ma‘lumotimiz etarli emas.Kishilarga qit‘a va 
ruboiylar yozish va ko‗chirib berish bilan ko‗proq shug‗ullangan. Uning qo‗lyozma 
qit‘a, ruboiylari hamda san‘atli xatlari ko‗pgina odamlarning uylarini bezatib 
turgan.Ahmadjon Xo‗qandiy tomonidan ko‗chirilgan bir qancha qit‘alar Qo‗qon 
adabiyot muzeyi jamg‗armasi va namoyishgohlarida saqlanadi.