Biologiya 17 14-04-2022. indd

partenogenez usulda kopayadi. 
Demak, evolyutsion jarayonda
o’simlik va hayvonlarda nasllarn-
ing gallanishi muhitning noqulay 
sharoitlariga moslashish natijasi 
hisoblanadi. Sodda tuzilishga ega 
organizmlar faqat jinssiz usulda 

---

96
Biologiya 10
ko’payadi. Biroz murakkab tuzilishga ega organizmlarda jinssiz va jinsiy bo’g’in gallanishi
(asosan o’simliklarda, ayrim hayvonlarda) kuzatiladi. Evolyutsion jarayonada organizm-
lar rivojlanish siklining qat’iy qonuniyat asosida gaploid bo’g’inining ahamiyati qisqarib,
diploid bo’g’inining o’lchami va ahamiyati kengayib borgan.
Yangi bilimlarni qo`llang.
Bilish va tushunish:
1. Organizmlarda nasl gallanishi deb nimaga aytiladi?
2. O’simliklardning gameto�it davri qanday jarayonlarni o’z ichiga oladi?
3. O’simliklarning sporo�it davri nimalardan iborat?
4. Qaysi hayvonlar hayot siklida nasl gallanishini kuzatish mumkun?
Qo’llash. 
Organizmlarning hayot siklida jinssiz va jinsiy bo’g’inning gallanishi qanday 
ahamiyatga ega?
Tahlil.
Gulli o’simliklarning hayot siklida gameto�it va sporo�it bo’g’inning nisbatini 
tahlil qiling. Bu nisbat o’simliklar uchun qanday ahamiyatga ega?
Sintez. 
Bezgak plazmodiysining hayot siklini ifodalovchi jarayonlarni to’g’ri ket-
ma-ketlikda joylashtiring.
1
Gametosit qon bilan bezgak chiviniga qayta yuqadi 2n
2
Odamga yuqqan sporozoit 2n
3
Gametositlar chivinning ichagida meyoz natijasida gametalarga aylanadi n
4
Sporozoitlar jigarda shizogoniya yo’li bilan ko’payadi 2n
5
Chivinning ichagida gametalar qo’shilib zigota hosil qiladi 2n 
6
Sporozoitlar eritrositlarda shizogoniya yo’li bilan ko’payadi 2n
7
Zigota chivinning qoni orqali uning so’lagiga boradi 2n
8
Sporozoitlar gametositlarga aylanadi 2n
Baholash:
Nima uchun o’simliklar evolyutsiyasida gameto�it va sporo�it bo’g’innig 
nisbati o’zgarib borgan, yani jinssiz bo’g’in ustunlik qiladi? Fikringizni argumentlar bilan 
tushuntiring.