Biologiya 17 14-04-2022. indd

Zaxira funksiyasi
. Polisaxaridlar tirik organizmlar uchun zaxira oziq hisoblanadi. 
O’simliklardagi zaxira uglevod kraxmal, hayvonlar va zamburug’larda esa glikogendir. 
Bu polisaxaridlar tirik organizmlar uchun asosiy energiya manbai bo’lib xizmat qiluvchi 
glyukozagacha parchalanadi.
Struktura funksiyasi.
Uglevodlar hujayraning qurilish materiali sifatida xizmat 
qiladi. O’simlik hujayralari qobig’ining pishiq va mustahkam bo’lishi, uning tarkibidagi 
sellyulozaga bog’liq. Hujayra qobig’i hujayra ichki muhitini himoya qiladi va hujayra 
shaklini saqlaydi. Zamburug‘ hujayrasi qobig‘i va bo‘g‘imoyoqlilar tana qoplamiga mus-
tahkamlik beradi.Tarkibida azot saqlaydi. Murein bakteriya hujayrsi devoriga mustah-
kamlik beruvchi, tarkibi bo’yicha xitinga yaqin turuvchi polisaxarid.
Retseptorlik funksiyasi.
Polisaxaridlar hayvon hujayralari plazmatik membra-
nasining bir qismi sifatida, membrana usti kompleksi - glikokaliksni hosil qiladi. Pla-
zmatik membrananing uglevod komponentlari retseptorlik vazifasini ham bajaradi, 
atrof-muhitdan signallarni qabul qiladi va ularni hujayraga uzatadi. 
Plastik funksiya.
Uglevodlar murakkab organik birikmalarni hosil qilishda ishtirok 
etadi. Riboza ATF va RNK molekulalari strukturasini tuzishda ishtirok etadi. Dezoksiri-
boza DNK nukleotidlari tarkibiga kiradi.
Metabolik funksiya
. Tirik organizmlar hujayralarida monosaxaridlar ko’plab organ-
ik moddalar - polisaxaridlar, nukleotidlar sintezi uchun asosdir. Monosaxarid moleku-
lalarining parchalanishi natijasida hosil bo’lgan bir qator moddalar hujayralar tomoni-
dan aminokislotalar, yog’ kislotalari va boshqalarni sintez qilish uchun ishlatiladi.
Himoya funksiyasi. 
Geparin hayvonlarda qon ivishiga to‘sqinlik qiluvchi ingibitor 
hisoblanadi. 
Yangi bilimlarni qo‘llang.
Bilish va tushunish
1. Monosaxaridlar (A), disaxaridlar (B) va polisaxaridlar (C) ni aniqlang. Oligosax-
aridlar? 
1
glyukoza
5 sellyuloza
9 xitin
2
glikogen
6 fruktoza
10 kraxmal
3
laktoza
7 saxaroza
11 dezoksiriboza

---

19
Biologiya 10
4
riboza
8 maltoza
12 murein