Tabiiy fanlar va geografiya Fakulteti dekani: dots. V. Azizov

’iston Respublikasida ekologik vaziyatni kompleks 

                           baholash natijalari                                  1 -jadval. 

Ekologik zonalar 

Hudud, ming 

ga 

SH.J. 

sug

’ori-

ladigan 

erlar 

Aholi,  

ming kishi 

Ma

’muriy tumanlar 

soni, birl. (respublika 

va 

viloyat 

tasarrufida- 

gi shaharlar) 

0-qulay 

ekologik 

vaziyatli 

- 

- 

- 

- 

1-kritik 

ekologik 

vaziyatli 

308,3 

58,7 

59,2 

2 

2-favqulodda ekologik 

vaziyatli 

12116,3 

436,7 

1331,1 

 

3 - ekologik ofat 

3675,8 

12,9 

27,8 

1 

Jami 

Qoraqalnog

’iston 

Respublikasi 

bo

’yicha 

16100,4 

508,3 

1418,1 

22 

Ekologik ofat va favqulodda ekologik vaziyatli zonalarga kuyidagilar xos: yer usti va yer 

osti suvlari ifloslanishining yuqori darajasi, ya

’ni talab  etilgan me’yorlardan 1,5-2 baravar ortiq, 

suv  ostida  qolgan  sug

’oriladigan  yerlarning  katta  solishtirma  og’irligi  (>40%),  tuproqlar 

sifatining  pastligi  (38  ball),  sug

’oriladigan  yerlar  sho’rlanishining  yukori  sur’ati  (o’rtacha  va 

kuchli  sho

’rlangan  yerlar  maydoni  2-3  baravar  ko’paydi),  iste’mol  suvi  sifatining  GOST 

talablariga  deyarli  to

’liq  (80  foizga)  mos  emasligi,  oqibatda  umumiy,  bolalar  kasallanishi  va 

go

’daklar o’limining eng yuqori darajasi, ya’ni belgilangan me’yorlardan 1,5-2 baravar ortiqligi. 

Bu  zonalarda  barcha  ekologik  indikatorlarning  70  foizdan  ortig

’ining  ko’rsatkichlari  ekologik 

me

’yorlar va talablardan yuqoridir. Ekologik ofat zonasi favqulodda ekologik vaziyatli zonadan 

ekologik  in-dikatorlarning  me

’yorlarga  yanada  ko’proq  muvofiq  kelmasligi  bilan  farqlanadi. 

Kritik  ekologik  vaziyatli  zonada  ekologik  indikatorlar  bo

’yicha ko’rsatkkgalarning qariyb 50% 

ekologik talab va me

’yorlarga javob bermaydi. Indikatorlarning me’yorlarga muvofiq kelmasligi 

darajasi bu yerda pastroq, lekin alohida indikatorlar bo

’yicha hatto favqulodda ekologik vaziyatli 

zonalarga  nisbatan  ham  yuqoridir.  Masalan,  SHumanay  tuma-nida  so

’shti  yillarda  o’rtacha  va 

kuchli sho

’rlangan yerlar maydoni 6 baravar ko’paydi. 

---

 

37 

Xorazm  viloyatida  ekologik  ofat  zonasi  yo

’q,  qulay  ekologik  zonalar  (Pitnak  sh.) 

hududning  taxminan  6  foizini  tashkil  qiladi,  xolos,  bu  yerda  viloyat  aholisining  atigi  3% 

yashaydi.Favqulodda  ekologik  vaziyatli  zonada  4  ma

’muriy  tuman  (shahar)  -  Urganch, 

Xazorasp,  Yangibozor  tumanlari  va  Urganch  sh.  joylashgan.  Qolgan  hudud  kritik  ekologik 

vaziyatli zonada joylashgan (2-jadvalga qarang).