|
14
Jabborov I. O‘zbeklar - Т.: Sharq, 2008. -140 -b
86
XULOSA
Xalq pedagogikasi hayotning, tafakkurning, odob-axloq, ta’lim-
tarbiyaning hamma jabhasini, barcha muammolarini qamrab olishi
bilan xarakterlanadi. Uning oldiga qo‘ygan maqsad vazifasi aniq,
ravshan, ayni chog‘da xayrli, savobli va ilohiydir: hayot guli, sarvari,
egasi insonni yuksak fazilatlar ruhida tarbiyalashdir.
15
Har bir xalq o‘z ma’naviy taraqqiyotida o‘zining turmush
tajribalarini, o‘z qarash va g‘oyalarini ma’naviy me’ros sifatida
o‘g‘zaki yoki yozma tarzda kelgusi avlodga qoldirgan. Bizning xalq
og‘zaki ijodimiz vaqt sinovida toblangan, tajribalar sinovidan o‘tgan,
millat dunyoqrashidan kelib chiqqan o‘lmas durdonalardir.
O‘zbek xalqining har bir avlodi xalq ommasining bir necha
asrlar mobaynida to‘plagan tarbiya an’analarini bolani hayotga va
mehnatga tayyorlashda qo‘llab kelgan. Yani, xalq pedagogikasining
imkoniyatlaridan amalda foydalangan. Bizning oldimizda esa
zamonaviy o‘zbek oilasida o‘quv-tarbiya jarayonida milliy tarbiya
madaniyatini qo‘llash uchun ularning imkoniyatlarini aniqlash va
foydalana bilish masalasi turibdi. Bu xususida fransuz psixologi E.
Dyurkgeym, ulg‘ayish - kishilarning his-tuyg‘ularni o‘zlashtirishi
ekanligini, shu bois, idrok qilingan tasavvurlar bolaning ruhiy
faoliyatini ifodalashini, bolaning tajriba, an’ana, urf-odatlarni
taqlid orqali egallashini, biologiyada irsiyat qanchalik ahamiyatli
bo‘lsa, taqlid ham jamiyatda shunday o‘rin tutishini aytib o‘tadi.
16
Shunday ekan biz ota-onalar o‘z farzandlarimizga ijobiy xulq -
atvorni na’muna qilsak, xalq pedagogikasining ertak, maqol, doston,
rivoyatlar va ularda ifodalangan ijobiy his tuyg‘ularni va ezgu
sifatlarni singdirishga, bolada kitobga nisbatan mehr uyg‘otishga
harakat qilsak, farzand tarbiyasida ko‘proq muvaffaqqiyatga
erishamiz va ularni jamiyat koriga yaraydigan insonlar qilib voyaga
yetkazgan bo‘lar edik.
Yuqoridagilardan
kelib
chiqib
quyidagicha
xulosalarga
kelishimiz mumkin:
1.
Bugungi
zamonaviy
oila
farzand
tarbiyasida
xalq
pedagogikasining imkoniyatlarini yetarlicha baholay olmayapti yoki
15
M.Mutalipova Xalq pedagogikasi –o‘quv qo‘llanma- Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy
kutubxonasi nashriyoti Toshkent - 2011
16
David G. Myers “Psychology ninth edition in modules”. NY, WORTH PUBLISHER-2010 . 185pages
87
qadriyatlarni anglash va ularga bo‘lgan munosabat bir qadar
sustlashgan;
2. Ota-onalar o‘z farzandlariga birlamchi hayotiy saboq va
tarbiya vositasi hisoblangan xalq pedagogikasining ertak, maqol,
doston, rivoyatlar va boshqa na’munalarini o‘zining farzand tarbiyasi
borasidagi ta’sirchan usul va vositalarini oshirishga intilib, bola bilan
jonli munosabatlar o‘rnatishga e’tiborsiz bo‘lmoqda.
3. Oilalardagi kitobga bo‘lgan munosabat yoki “Oilaviy
kitobxonlik” yaxshi yo‘lga qo‘yilmagan. Bu borada ota onalar faolligi
oshsa maqsadga muvofiq bo‘lar edi.
4. Milliy ma’naviyatimiz asosi hisoblangan xalq og‘zaki ijodi,
millat boyligi, taraqqiyotining boshlang‘ich poydevori ekanligini
unutmaslik zarur.
5. Qadr- qimmat, mehr – oqibat, insoniylik va vatanparlik, vatan
taqdiriga daxldorlik tuyg‘ulari avvalo xalq tarbiyaviy me’rosida aks
etganligini, farzandlarni shu ruhda tarbiyalashda asosiy omil bo‘lib
xizmat qilishini har bir ota –ona, pedagoglarimiz anglab yetishishi
lozim.
6. Bugungi axborot oqimida mafkuriy xurujlarga qarshi
kurashishda, milliy tarbiyaning o‘rni beqiyosdir. Bunda bolalikdan
shakllangan ma’naviy immunitet har lahza kerak ekanligini kuzatib
turibmiz.
7. Oilada farzand tarbiyasi ota – onaning ibrat- namunasi
asosiga yo‘g‘rilganligini, xalqimizning bola tarbiyasidagi o‘ziga xos
qarashlaridan anglab yetmoqdamiz.
8. Yosh ota-onalar uchun xalq pedagogikasi dastlabki hayot
darsligi ekanligi bilan, isbot talab qilmaydigan haqiqat bo‘lib yuzaga
chiqmoqda.
9. Dastlabki kitob mushohadasi va mutolaasi xalq og‘zaki ijodi
na’munalari ekanligi, bola tafakkuri, tasavvuri va dunyoqarashi
shakllanishida asosiy omil bo‘lib xizmat qilishini e’tiborda tutish
zarur.
10. Farzand va ota-onaning o‘zaro munosabatlari va olib
borayotgan tarbiya yaqinligi bevosita xalq pedagogikasi poydevoriga
qurilishi bugungi kun ma’naviyatiga hamohangdir.
11. Bolalardagi tasviriy faoliyatning kurtaklari va tasavvur
olamining tarkib topib borishida ayniqsa ertaklar muhim o‘rin tutadi.
88
Uslubiy
qo‘llanmamizdagi
ko‘rsatmadan
kelib
chiqib
o‘zimizning bir qancha takliflarimizni bermoqchimiz:
- Oilada bolalarga xalq og‘zaki ijodi orqali dastlabki hayotiy
ko‘nikmalarini shakllantirsak, ularning hissiy, intelektual va
tarbiyaviy olamiga kirib borgan bo‘lar edik. Zero, hissiyot hissiyotni
uyg‘otadi;
- Bolaning rivojlanishida taqlid yuksak o‘rin tushini anglagan
holda ota-onalar xalq donishmandligidan unumli foydalansa, o‘zlari
kitobxon bo‘lsa, shundagina farzandlarida kitobga ijobiy munosabat
uyg‘ota oladi. Zero, kitob ma’naviyat gulshanidir;
- Barcha ta’lim muassasalarida o‘quv-tarbiyaviy jarayonga xalq
pedagogikasining imkoniyatlari kengroq tadbiq qilinsa, milliy
mafkuramizga asos bo‘lgan milliy va umuminsoniy qadriyatlarni
yanada sayqal toptirishga xizmat qilgan bo‘lar edik.
- Xalqning ma’vaviy me’rosini avaylash uni kelgusi avlodga
yetkazib berish shu millatning munosib davomchilari sifatidagi asosiy
vazifamiz deb his etishimiz lozim
Do'stlaringiz bilan baham: |
