O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Ptolomey Klavdiy 
Ptolomey Klavdiy (taxminan 90—160) - mashhur qomusiy olim, 
Aleksandriyada yashab ijod qilgan. U astronomiya, geometriya, fizika (optika, 
mexanika) hamda geografiyaga oid asarlar yozib qoldirgan. 
Jahonga mashhur "Almagest" — "Al-majastiy" (18 kitobdan iborat, 
astronomiya va trigonometriya ilmlarini o’z ichiga oladi), "Optika" (5 
kitobdan iborat), "Germanlar haqida tushuncha" (3 kitobdan iborat) va, 
nihoyat, "Geografiya" shular jumlasidandir. Lekin, olimga shuhrat keltirgan 
asarlari "Almagest" va "Geografiya"dir. 
"Geografiya"ning (8 kitobdan iborat) birinchi kitobi, aniqrog’i uning 
24-bobi jahon mamlakatlarini tavsiflashga bag’ishlangan va katta ilmiy 
qiymatga ega. Shunisi muhimki, asarda shahar, mamlakatlar va ularning 
koordinatalari keltirilgan va unga 27ta xarita ilova qilingan. 
Ptolomeyning "Geografiya"sida Girkaniya, Marg’iyona, Baqtriya, 
So’g’diyona hamda skiflar mamlakatining geografik holati, Baqtriya va 
So’g’diyonaning mashhur shaharlari, shuningdek o’sha mamlakatlar va ular 
bilan tutash o’lkalar va ularning aholisi haqida asl va qimmatli ma'lumotlar 

---

21 
keltirilgan. 
Kvint Kurtsiy Ruf 
Kvint Kurtsiy Ruf (milodning I asri) — mashhur Rim tarixchisi, 
Iskandar Zulqamaynning Eron, Turon va boshqa mamlakatlarga qilgan harbjy 
yurishlari haqida 10 kitobdan iborat "Buyuk Iskandar tarixi" nomli asar yozib 
qoldirgan. Muallif Ptolomey Lag va Iskandar Zulqarnaynning safdoshlari 
Onesikrit va Kallisfenning xotira va asarlaridan keng foydalangan 
Kvint Kurtsiy Rufning asarida O’zbekiston hududining Iskandar 
Zulqarnayn qo’shinlari tomonidan istilo qilinishi, xalqlarning chet el 
bosqinchilariga qarshi kurashi, xususan, Spitamen boshliq qo’zg’olon keng 
yoritib berilgan. 
Kvint Kursiy Rufning guvohlik berishicha, Iskandar miloddan avvalgi 
329-yilda Oks daryosidan kechib o’tayotganda askarlarga somon to’ldirilgan 
meshlarni tarqatishga qaror qiladi. Ular meshlar ustida daryodan suzib o’ta 
boshlaydilar.daryodan birinchi bo’lib kechib o’tganlar qo’riqchilar xizmatini 
bajarib, boshqalarni kutib oladilar. Shu tariqa askarlar oltinchi kuni daryoning 
narigi qirg’og’iga o’tib olishga muvaffaq bo’ladilar.
Kursiy Ruf miloddan avvalgi 327 yilda O’rta Osiyoni to’liq bosib 
olgach, mahalliy aholi vakillaridan viloyatlarga hokimlar tayinlagani haqida 
shunday deydi: “Iskandar baqtriylar viloyatini Artaboz idorasiga topshirib, bu 
joydagi qo’riqchilar qo’shini bilan birga ot-arava yuklarini qoldiradi. O’zi esa 
harakatdagi qo’shinlarga yo’lboshchi bo’lib, So’g’diyona sahrosoga yo’l 
oladi”, deya xabar beradi.
Bundan tashqari Arrian mahalliy aholining Iskandarning harbiy 
harakatlariga bildirilgan munosabatlari haqida bunday yozadi: “Tanais 
(Sirdaryo) ortidagi skiflar (saklar)davlatining podshosi makedonlar tomonidan 
datyo bo’yida solingan shaharni qullik bo’yinturug’i bo’lishini sezib, uni 
vayron qilish va makedonlarni daryo qirg’og’idan uzoq masofaga quvib 

---

22 
chiqarish uchun katta bir otliq qo’shinga yo’lboshchi tayinlab, o’z akasini 
yuboradi”. 
"Buyuk Iskandar tarixi" 1841-yili Myuttsel, 1867-yili T.Nyoldekeva 
1885-yili Fogel tomonidan nashr etilgan. Ruscha yangi tarjimasi V.S.Sokolov 
tahriri ostida chop etilgan (M.,1963).