Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

2.3 AXBOROTLARNI STEGANOGRAFIK VA KRIPTOGRAFIK 
HIMOYALASH USULLARI.
 
Reja:
1. Zamonaviy kompyuter stenografiyasi
 
2. Konfidensial axborotlarni ruxsatsiz kirishdan hamoyalash
3. Stenografik dasturlar toʻgrisida kisqacha malumot
 
4. Kriptografiya haqida asosiy tushunchalar
 
5. Simmetriyali kriptotizim asoslari 
6. Oʻrinlarni almashtirish usullari orqali matnlarni shifrlash 
 
Tayanch soʻz va iboralar:
stenografiya, xabar-fayl, va konteyner-fayl, 
shifrlash, sehrli kvadrat, oʻrinlarni almashtirish, konfidensiallik, jadval usuli, 
Affin tizimidagi Sezar usuli, simmetriyali, assimetriyali.
 
 
 Zamonaviy kompyuter stenografiyasi
Ruxsat etilmagan kirishdan axborotni ishonchli himoyalash muammosi juda 
qadimdan mavjud va hozirgi vaqtgacha hal qilinmagan. Maxfiy xabarlarni 
yashirish usullari qadimdan ma‘lum, inson faoliyatining bu sohasi 
steganografiya
degan nom olgan. Bu soʻz grekcha 
Steganos
(maxfiy, sir) va
Graphy
(yozuv) 
soʻzlaridan kelib chiqqan va «sirli yozuv» degan ma‘noni bildiradi. Stenografiya
usullari, ehtimol, yozuv paydo boʻlishidan oldin paydo boʻlgan (dastlab shartli 
belgi va belgilashlar qoʻllanilgan) boʻlishi mumkin.
Axborotni 
himoyalash 
uchun 
kodlashtirish
va 
kriptografiya
usullari qoʻllaniladi.
Kodlashtirish 
deb axborotni bir tizimdan boshqa tizimga 
ma‘lum bir belgilar yordamida belgilangan tartib boʻyicha oʻtkazish jarayoniga 
aytiladi.
Kriptografiya deb
maxfiy xabar mazmunini shifrlash,
 
ya‘ni malumotlarni 
maxsus
 
algoritm boʻyicha oʻzgartirib, shifrlangan matnni yaratish yoʻli bilan 
axborotga ruxsat etilmagan kirishga toʻsiq qoʻyish usuliga aytiladi.