Ф. М. Аюпова, Ю. К. Жабборова г и н е к о л о г и я

Surface implants
49-pacM.
Эндометриозни ҳ ар -х и л жойлашиши

---

сустлаш иш ига олиб келади. О рганизм да ни сбий эстрогенем ия 
ривож лан ади , бу эса ўз навбатида эндом етриоз ю зага келиш ига 
сабабчи булади. (А.Н С триж аков 1977, 86 йй.).
6. Иммунологик назария 
эндометриоз аутоиммунологик касаллик 
эканлиги 
таъкидланади: 
Т-ҳужайра 
иммунитети 
пасайиб, 
В- 
лимфоцитар системасининг активлиги ош иш и, иммуноглобин G ва 
А кўпайиб, эндометриоз тўқималарига нисбатан аутоантитаналар 
пайдо бўлганлиги аниқланган. (Н.В. Старцева, 1983). Т-лимфоцитлар 
камайиш и билан уларнинг рецептор аппарати ўзгаради, Т-супрессорлар 
ва Т-лимфоцитларнинг хелпер омилни ишлаб чиқариш и пасаяди (Л.Я. 
Суприн.).
Ж и н си й аъзолардан таш қари да ривож лан ган эндом етриоз 5% ҳолларда 
учраб, бунда к ў п р о қ т ў ғ р и и ч акд а, таш рихдан кей и н ги ч ан ди қларда, к и н - 
д и к соҳасидаги эн дом етриозлар кузатилади.
1. К асалли кни нг кли н и к манзараси, эндометриознинг қайси соҳада 
жойлаш ганлигига боғлиқдир. Эндометриознинг асосий ва доимий 
белгиларидан бири - оғриқдир.Бемор қориннинг пастки соҳасида ва 
белида кучсиз, узоқ давом этадиган оғриқлар кучайганидан ш икоят 
қилади, ҳайз цикли даврида оғриқлар кучайганлигидан ш икоят қилади. 
О ғриқ \а й з кунларидан олдин пайдо бўлиб, кучайиб ҳайз кунлари ва 
ундан кейин ҳам беморни безовта қилади. Бу оғриқлар эндометриоз 
ўчоғидаги без тўқим аларнинг бўртиши, тўқималарнинг ичи берк 
бўш лиқларида сую қликнинг тўпланиш и натижасида келиб чиқади.
1-таблица
ЭНДОМЕТРИОЗНИНГ ТАСНИФИ
Генитал
Экстрагенитал
Ички
Ички
Бачадондаги
аденомиоз
А.Қорин бўшлиғидаги
- бачадон найларида
- бачадон бўйни орқа- 
сида
- тухумдонларда
- тўғри ичак ва бачадон 
орасидаги бўшлиқда
- бачадоннинг юмалоқ 
бойламларида 
Б.Қорин 
бўшлиғидан 
ташқаридаги
- бачадон бўйни соҳа- 
сида
- қинда
- ташрихдан кейинги ташрих 
чандиқларининг эндометрио- 
зи
- тўғри ичак соҳасида
- сийдик пуфагида
- чарвида
- жигарда
- буйракларда
- ўпкада
- конъюнктивада ва бошқа- 
лар...
2.Бачадон эн дом етриози ҳайз ц и к л и н и н г б узилиш ига, қўш н и
аъзолардан — тўғри ичак, си й д и к ч и қар и ш йўллари ф а о л и я т и н и н г
бузилиш ига олиб келади. Ш унга кўра аёл сий иш вақтида оғри қ лар 
б ўлиш идан, тез-тез си й и ш и д ан ш и коят қи лад и. Ҳ айз ц и к л и н и н г
бузилиш и ҳайз ц и к л и д а н 3-4 кун олди н ва ҳайз тамом б ўлиш идан 
кейин я н а 3-4 кунгача оз м иқдорда қорам тир рангда қон кети ш и ,
128

---

ҳайз кўриш даври 10 кун ва ундан к ў п р о қ давом этиб, аж ралган 
қо н н и н г м иқдори кўп бўлиш и ва оғриқлар билан кечиш и аденомиоз 
к асал л и ги га хос белгилар ҳисобланади.
3. Ҳ айз вақтида кўп қон кетиш ига асосий сабаблар: 1)тухумдон 
ф ао л и я т и н и н г бузилиш и (ановуляция); 2)бачадон м у ш ак л ар и н и н г 
қи сқариш хусусиятини нг бузилиш и; 3)қон кетади ган ю зан инг 
катталаш ган ли ги натиж асидир.
Эндометриоз 
билан 
касалл ан ган
аъзо, 
ҳайз 
кўриш
олдидан 
катталаш ганин и 
ва ҳайздан 
сўнг 
эса 
яна 
олдинги 
\аж м д а 
бўлиш и 
кузатилади. 
К асал лан ган
беморларда 
овуляиия 
ж ар аён н и н г бўлм аслиги туф ай ли , секретор ф а за н и н г етарлича 
ривож лан м аган ли ги, к и ч и к ч ан о қ бўш лиғидаги аъзоларда кўп инча 
ялли ғлан и ш аломатлари билан биргаликда кечганлигидан ч ан ди қлар 
пайдо бўлиши.
4. Б еп уш тлик 
ички ва таш қ и эндом етриоз белгилари дан бири. 
Б ун инг сабаблари: 
ан о ву л яц и я, секретор ф а за н и н г етарлича 
р и вож лан м аган ли ги , к и ч и к ч ан о қ бўш лиғидаги аъзоларда кўп и н ч а 
ялли ғлан и ш аломатларидир.
К ўпинча эндом етриоз тўқим алари қонга сўрилиш и натиж асида ҳайз 
вақтида тана ҳарорати н и н г кўтари л и ш и кузатилади.
Эндометриоз касаллигида чандиқларнинг ривожланиш и сабабли 52,6% ҳо- 
латда бачадоннинг ки чи к чанокум жойлаш иш и ва унинг ҳаракати бузилади.
Э ндом етрознинг к л и н и к кечиш ига қараб енгил, ўрта ва оғир дараж ала- 
ри кузатилади. К асалли к енгил дараж ада кечганда бемор ш икоят қи лм ас- 
лиги ҳам м ум кин. К асал л и к н и н г к л и н и к белгилари у н ч ал и к кўзга таш лан- 
майди. К асалли к ўртача оғирликда кечганда эндометриоз белгилари кўзга 
яққол таш ланади. К асал л и к н и н г оғир дараж асида бем орнинг аҳволи анча 
оғир бўлиб, касалли к узоқ вақт давом этади, қай та-қайта хуруж қилади.
Асосий таш хис, к а с а л л и к н и н г ривож лан иш тарихига, у н и н г к л и н и к
б елгилари га, қи н орқали текш ириб , бачадон б ўш лиғин и қи ри б гистологик 
текш и ри ш дан сўнг, гистероскоп и я, л ап ороскоп и я, ультратовуш , гистеро- 
сальп и н гограф и я (бачадонни ва бачадон н ай чал ари н и рентгенда кўриш ) 
ва бош қа услубларга асослан иб қўй илади .
С О Л И Ш Т И РМ А ТА Ш Х И С И
Э ндом етри озн и н г ж ой лаш и ш и га қараб қуй и д аги к асал л и к лар билан 
таққосл ан ад и .