Ўзбекистон алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси

(мақола мазмунан таржима қилинди):
«Лойиҳа» сўзи таълим жараёнига энг кеч кириб келган 
атамалардан бири ҳисобланади. Ушбу атамани таълим соҳасига 
киритиш мумкинми?
Бу масалани муҳокама қилишдан олдин қуйидаги икки саволга 
жавоб беришни лозим деб ҳисоблайман: 

---

25
Биринчидан, ушбу ноаниқ атамада ўрнатилган педагогик 
дунёқараш шаклини ўзгартириш тушунчаси мавжудми? 
Иккинчидан, кафолат бера оламизми, ҳақиқатдан ҳам «лойиҳа» 
атамаси педагогик технологияда биз ундан талаб этаётган 
натижани беришини? Балки «асосий ғоя (purposeful akt)» атамаси 
бу мазмунга тўлиқроқ жавоб берар? 
Менинг 
асосий 
фикрим 
шундан 
иборатки, 
бу 
атама 
фаолиятнинг 
асосий 
омили 
сифатида 
«чин 
кўнгилдан» 
(wholehearted vigorous activity) бажармоқ маъносини бериши зарур. 
Шу сабабли, бундай фаолият ўзликни билиш қонуниятларига мос 
келиши ва этик хулқ-атвор меъёрларига жавоб бериши лозим. Мен 
амал қиладиган асосий принцип, «ўқитиш, бу - ҳаёт!» Бу фикрни 
айтиш осон, лекин амалда тадбиқ этиш жуда мураккаб. Агар биз 
истаган услуб специфик услубга мос ва у билан бир хиллилик касб 
этса, бундай услубга типик намуна сифатида аниқ ҳаётий мисол 
қилиб, масалан ҳаётий тажриба, албатта мос ҳолда ўқитишни 
келтириш мумкин эмасми? Айнан ана шундай ҳаракатни мен 
«лойиҳа» атамасига киритаман. Келинг, «лойиҳа» ёки «асосий ғоя 
(purposeful akt)» атамасига аниқ ҳаётий мисол келтирайлик: 
Масалан қиз бола кийим тикмоқда. Агар у ўз ишини олдиндан 
режалаштириб, ўз ишидан қониқиш ҳосил қилиб, илҳом билан ўзи 
тикса, бу «лойиҳа»га типик мисол бўла олади. Ёки, мактаб 
газетасини ташкил қилмоқчи бўлган ўқувчи фаолиятини олайлик.
Агар у ушбу ишга тўлиқ жиддий киришса, биз ўз ичига «лойиҳа»ни 
олган самарали ғояга дуч келамиз. Шунингдек, самимий илҳом 
билан хат ёзаётган ўқувчи ҳаракати, диққат билан берилиб ҳикоя 
эшитаётган бола ва б. шу каби фаолиятлар. Бу каби барча 
ҳаракатлар шахсий қизиқиш, интилиш ва ғоя асосида амалга 
ошади. Лекин, бу гуруҳий лойиҳада ўз аксини топмайди, чунки 
гуруҳий лойиҳада манфаатлар бир хил бўла олмайди. Ғоя 
мақсаднинг аниқлиги, ҳаракатнинг самимийлиги ва қизиқиш 
даражаси билан ўзгариб туради. Бу ҳаракатнинг рухий жиҳати 
бўлиб, амалий ҳаракатларни ва бажарилаётган лойиҳанинг 
самарадорлигини баҳолашни умумлаштиришни талаб этади. 
Биз Америкада кўп йиллар, бизнинг таълим тизимимиз 
ўқувчиларни ҳаётга тайёрлашни эмас, балки ҳақиқий ҳаётни акс 
этишини орзу қилдик.

---

26
Тавсиф этилаётган «лойиҳа» услуби бу йўналиш бўйича идеал 
қадам бўла олади. Бу ҳолатда ўқиш ҳақиқий ҳаётга айланади. 
Бунда реал ғоялар реал амалиётга тадбиқ этилади. 
Бу қандай амалга ошади? Масалан, бола учувчи ҳаво илонини 
яратмоқчи. Ҳозирча у бунга эриша олмаяпди. Мақсад аниқ. 
Мақсад-бу унинг ғояси, яъни у бунга бутун кучи, иқтидори ва
билими билан мустақил ҳаракат қилади. Муваффақиятга эришиш 
хоҳиши унинг боши ва қўлини ишлатади. Натижада уни, ёки ўз 
муваффақиятидан қониқиш, ёки мағлубият кутади ва у
умидсизликга тушиб ўз ишидан кўнгли қолади. Бу катта сабаб, 
асос ҳисобланади. Айтайлик, бошқа бола бу ишни ўқитувчи