Book · April 020 citations reads 10,203 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Tajriba natijalarini qayta ishlash 
 
Metall buyicha balans olingan mahsulotlarning (kontsentrat 
va chiqindi) amaldagi og’irligi hamda kimyoviy taxlil natijalari
asosida tuziladi. 
Odatda tajriba vaqtida mahsulotlar ( ayniqsa chiqindi) ning 
yuqolishi kuzatiladi. Undan tashqari dastlabki mahsulot va tajriba 
asosida olingan mahsulotlarning namligi har xil bo‘lganligi sababli
og’irlik har xil bo‘ladi. Ayniqsa kontsentratni ehtiyotlab yig’ish 

---

41 
kerak. Uning ozginagina yuqolishi ham metall balansining 
buzilishiga olib keladi. 
Hamma tajribalarda mahsulotlar (ularning namligi bir xil 
bo‘lishi uchun) bir xil sharoitda quritilishi kerak. Mahsulotlarni issiq
xolda tortish mumkin emas. Olingan natijalar jadvalga kiritiladi 
Boyitishning texnologik ko‘rsatgichlari
11-jadval 
Mahsulotlar 
nomi 
Mahsulot 
og’irligi 
Miqdori,
Ajralish, 
gr 
% 
gr 
% 
Gr 
% 
Kontsentrat 
Chiqindi 
Dastlabki ruda 
100 
100 100 
Nazorat uchun savollar. 
1.Reagentlarning 5% li eritmasi qanday tayyorlanadi? 
2.Flotatsion usulda boyitish mineral zarrachalarning qanday 
xossasiga asoslangan? 
2.Flotatsiyaning qanday usullari mavjud? 
3.Flotatsion reagentlarning klassifikatsiyasi? 
4.Flotatsiya jarayonida to‘plovchi qanday rol o‘ynaydi? 
5.Flotatsiya jarayonida depressor qanday vazifani bajaradi? 
6.Flotatsiya jarayonida muhitning regulyatorlari qanday maqsadda
qo‘shiladi? 
7.Flotatsion reagentlar qanday tartibda qo‘shiladi? 
 
11-LABARATORIYA ISHI
 
Flotatsiya usulida boyitishda to‘plovchilarni 
ta’siri va sarfi. 
Ishni bajarish uchun qisqacha nazariy ma’lumotlar. 
To‘plovchilar mineral zarracha yuzasida adsorbtsiyalanib, uni 
suv bilan ќo‘llanish xususiyatini kamaytiruvchi va ќavo 
pufakchalariga yopishishini osonlashtiruvchi organik birikmalar 
ќisoblanadi. 

---

42 
Og‘ir rangli metallar va nodir metallar rudalarini boyitishda 
sulfgidril 
to‘plovchilar 
(ksantogenatlar, 
ditiofosfat) 
keng 
qo‘llaniladi. 
Ksantogenatlar- ksantogen kislotaning tuzlaridan iborat 
bo‘lib, umumiy R–O–C–S
2
Me formulaga ega. 
Ksantogenatning nomi ksantogenat olingan spirt bilan 
metalning 
nomidan 
ќosil qilinadi. Masalan S
4
H
9
*O*CS
2
K 
ksantogenati kaliyning butil ksantogenati deyiladi. 
Butil ksantogenatidan tashqari kaliyning etil ksantogenati 
S
2
H
5
OCS
2
K, propil ksantogenati S
3
H
7
OCS
2
K ќam keng ishlatiladi. 
Ulardan tashqari natriy ksantogenatlari ќam qo‘llaniladi. 
Ksantogenatlar kristall tuzilishga ega bo‘lib, zichligi 1300–
1700 kg/m
3
ga teng oq yoki sarg‘ish–oq rangga ega qattiq moddalar 
ќisoblanadi. 
Ksantogenatlar odatda kuchsiz ishqoriy muќitda 2–5 %li suvli 
eritma ko‘rinishida ishlatiladi. 
Ditiofosfatlar. Ba’zi rangli metallar sulfidli rudalarning 
flotatsiyasida 
ksantogenatlar 
bilan 
bir 
qatorda 
diaril 
va 
dialkilditiofosfor kislota va ularning tuzlari ќam ishlatilib, ular jaќon 
amaliyotida aeroflotlar nomi bilan yuritiladi.
Ditiofosfatlar zichligi 600 kg/m
3
, kuchli vodorod sulfid ќidiga 
ega to‘q yashil rangli suyuqlik, flotatsiya amaliyotida ularning 
orasida eng ko‘p ishlatiladiganlari krezil, ksilenolli, sodali va etil 
ditiofosfatlardir.