2- mavzu. Maktabgacha ta’lim tashkilotlar binolari kompozitsiyasi. Jurnal, adabiyotlar va metodik ishlar bilan tanishtirish. Loyihalashga bo'lgan talablar Maktabgacha ta’lim muassasalaridan maqsadli foydalanish va ularning

Umumiy turdagi bolalar bog‘chalarining gruppa soni va turlari

---

Bino turlari 
Guruhlar soni
 
Yasli yoshdagilar 
Maktabgacha 
yoshdagilar 
Umumiy 
Bolalar bog‘chalari 
50 o‘rinli 
1 
1 
2 
90 o‘rinli 
2 
2 
4 
140 o‘rinli 
2 
4 
6 
160 o‘rinli 
3 
4 
7 
280 o‘rinli 
4 
8 
12 
320 o‘rinli 
6 
8 
14 
Bolalar bog‘chalari kompleksi 
560 o‘rinli 
8 
16 
24 
640 o‘rinli 
12 
16 
28 
Sig‘imiga karab xozirgi zamon normalarga asosan BM 6 ta turdan iborat, ya’ni 
ular 50, 95, 140, 160, 280, 320 o‘rinli bo‘lib, mos ravishda 2, 4, 6, 8, 12, 14 li 
guruxlariga to‘g‘ri keladi. 560-640 o‘rinli BM lar bolalar yasli-bog‘cha kompleksi 
xisoblanib 24-28 ta guruhdan iborat bo‘ladi (o‘tgan asrning 50-yillarigacha bolalar 
yaslisi va bolalar yasli-bog‘chalarini birga qurish keng tarqaldi). Yasli-
bog‘chalarni birga qurilishi ayrim qurilishdan ko‘ra qulayrok va tejamlidir 
MTM binolarining arxitekturaviy-rejaviy yechimlari 
Maktabgacha tarbiya muassasalari binolari yasli va bog‘cha guruhlaridan, 
shuningdek ma’muriy-maishiy xizmat xonalari va umumiy xonalar guruhlaridan 
iborat. Yasli va bog‘cha bloki guruh va o‘yin xonalari, echinish va qabul qilib 
olish, yotoqxona,hojatxonalar, bufet xonalari kiradi. Ma’muriy - maishiy xizmat 
xonalari ovqat tayyorlash bloki, kir yuvish xonasi, maishiy xizmat xonasidan 
iborat. Maishiy xizmat xonasi esa yasli bog‘cha mudiri xonasi, xo‘jalik mudiri va 
xizmat qiluvchi xodimlar xonasidan iborat. Umumiy xonalar blokida musiqa va 
badantarbiya zali, tibbiyot xonalari guruhi joylashadi. 
MTM binolarini uchastkalarda qizil chiziqdan kamida 15 m masofada
joylashtirish kerak. Bunda asosiy bolalar xonalarini (o‘yin, ovqatlanish, guruh 

---

xonalari) janub, janubi sharq va sharqqa tomon mo‘ljallab joylashtirilishni 
ta’minlash zarur. Bolalar muassasasini rejalashda eng muhim talab bolalar 
guruhlarining bir-biridan yaxshi izolyasiya qilinganligi hisoblanadi. Bu maqsadda 
har bir guruhning barcha xonalari alohida kirish eshigi bulgan mustaqil majmuaga 
birlashtirilgan bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Amaldagi normalar bilan MTM 
binolarini ikki qavatli, ayrim hollarda esa uch qavatli qilib loyihalashga ruxsat 
etiladi. MTM binolarini blok kompozitsiyasi asosida loyihalash zarur. Derazalar 
o‘lchamlarini oshirish va yirik ajratmali, yuqori qismida fromugali 
pereplyotlarning oqilona konstruksiyasini qo‘llash yo‘li bilan yoritilganlikni 
oshirishga erishish mumkin, bunda pereplyotlarning shakli ham interer elementi 
hisoblanadi. Deraza tokchalarini pol sathidan 50-60 sm balandlikda qilish lozim. 
MTM arxitekturasida qurilish materiallarining rangi va fakturasi turli 
ko‘rinishdagi dekorativ sa’nat namunalarining qo‘llanilishi alohida ahamiyatga 
ega. Binoga metalldan, rangli g‘ishtdan, qush va xayvonlarning tasvirlari va 
ornamentlari,sopol kiritmalar alohida xususiyat bag‘ishlash mumkin.
Loyihani oxiriga yetkazish uchun majmua binolarida biror monumental 
tasvirlarni, dekorativ elementlarni, bareleflarni, shuningdek MTM binolarining 
obrazli-badiiy ifodasini kuchaytirish uchun qo‘shimcha hajmlarni nazarda tutish 
zarur. Bosh kiraverish xududi, o‘quv bloklari chekkalari, oraliqlar orasidagi 
to‘siqlar, ustyopma va boshqalar ana shunday joy bo‘lishi mumkin. 
Bolalar muassasalari ommaviy qurilish obyektlari bo‘lgani uchun ularni doim 
konstruksiyalarning yig‘iluvchanlik darajasi katta bo‘lishiga hisob qilib 
loyihalashga intilish lozim. 
Maktabgacha 
ta’lim 
muassasalarining 
binolari 
turli 
sig‘imlarda 
loyihalashtiriladi: 1 tadan 12 ta guruhgacha yoki muvofiq tarzda 25 tadan 220 ta 
joygacha. Binoning maksimal balandligi -2 qavat (alohida sharoitlarda 3 qavatli 
bino qurilishga yo‘l qo‘yiladi).
Maktabgacha ta’lim muassasalarining barcha xonalari uchta katta guruhga 
bo‘linadi: 

---

bolalar guruhlarining har bir uchun xonalar - 
guruh
yacheykalari
(asosiy 
guruh xonasi va yotoqxona); 
umumiy xonalar
– musiqiy va gimnastika mashg‘ulotlari uchun zal; 
tibbiy, xizmat - maishiy xonalar, ovqat tayyorlanadigan blok, kir yuvish 
xonasi.
Maktabgacha ma’lim muassasalari maydonlarini bitta bolaga m
2
hisobidan 
quyidagi jadvalga muvofiq qabul qilish tavsiya etiladi.