Qarshiyeva norxolning mustaqil ishi

Don  mahsulotlari  juda  ko‘p  guruhlarga  bo‘linadi.  Ularga  yormalar  (  guruch, 

grechixa, manniy, arpa, suli, tariq), dukkakli donlar (mosh, loviya, no‘xat), makaron 

mahsulotlari,  non  va  non  mahsulotlari  kiradi.  Ulardan  tayyorlanadigan  taomlar 

uglevodlar, mineral moddalar va vitaminlarga boy bo‘ladi. 

---

5 

 

Don  mahsulotlarining  oziqlilik  qiymati  ulardagi  oqsil,  uglevod,  yog‘,  mineral 

moddalar va vitaminlarning miqdoriga bog‘liq. Bu mahsulotlar tarkibida oqsil 8-12%, 

kraxmal 65-78%, yog‘ 0,3-9%, mineral moddalar 2% gacha bo‘ladi, shuningdek, ko‘p 

miqdorda B

1

, B

2

, PP, E singari vitaminlar ham mavjud. 

Ovqatlanishda yorma, dukkakli donlar va makaron mahsulotlaridan har xil lazzatli 

taomlar tayyorlashda foydalaniladi. 

Oziqaviy qiymati va tarkibidagi darmondorilarning ko‘pligi bo‘yicha grechixa, so‘k, 

suli  birinchi  o‘rinda  turadi,  manniy  va  guruch  keyingi  o‘rinlarda  turadi.  Yormalar 

tarkibida, asosan, mineral moddalardan fosfor

va kalsiy kam bo‘ladi, shuning uchun ular sutda pishiriladi yoki sut qo‘shib tortiladi. 

Don mahsulotlari tarkibidagi kletchatka moddasi ovqat hazm bo‘lishida, ichak 

faoliyatini  yaxshilashda  yordam  beradi.  Yormalardan  taom  tayyor-  lashdan  oldin 

ularga  birinchi  ishlov  beriladi.  Masalan,  taom  tayyorlashda  avval  ulardagi  tashqi 

moddalar terib tozalanadi, manniy yormasi elanadi. 

Guruch, so‘k va perlovka tarkibidagi yog‘ oksidlanishi natijasida achchiq ta'm 

berishi  mumkin.  Shuning  uchun  ular  avval  iliq,  so‘ngra  issiq  suvda  yuviladi. 

Manniy,  grechixa,  gerkules  yormalari  yuvilmasdan  ishlatiladi.  Yormalarni 

yuvilganda  ular  tarkibidagi  oziq  moddalarning  ozginasi  suvga  chiqib  ketadi. 

Perlovka yormasi juda sekin pishadi, shuning uchun uni pishirishdan oldin 2-3 soat 

sovuq suvda ivitiladi. Grechixa yormasini ham tez pishishi uchun yog‘siz qovurib, 

qizartirib olinadi. 

Dukkakli  donlardan  juda  to‘yimli  taomlar  tayyorlash  mumkin,  chunki  ular 

tarkibida 20% gacha (no‘xatda - 28%) oqsil, yog‘ - 20%, А, B, D, E darmondori, 

fosfor,  kaliy,  kalsiy,  magniy,  temir,  mineral  tuzlar  bo‘ladi.  Dukkakli  donlarni 

taomga ishlatishdan avval terib tozalanadi. Ularning pishishi qiyinligi sababli (osiyo 

no‘xati)  5-6  soat  davomida  iliq  suvda  ivi-  tiladi.  Dukkakli  donlarni  aslida  tuz, 

nordon  mahsulotlar  (tomat)  solinmay  pishiriladi,  chunki  bular  donlarni  qotirib 

qo‘yadi. Shuning uchun no‘xat, loviya, mosh kabi masalliqlarga pishish oldidan tuz 

solinadi.  Dukkakli  donlarning  pishish  vaqti  ularning  turi  va  naviga  qarab  30 

---

6 

 

daqiqadan 3 soatgachadir. 

Donli mahsulotlarni quruq, yaxshi shamollatiladigan qorong‘i joyda, o‘tkir hidli 

mahsulotlardan  uzoqroqda  saqlash  kerak.  Bu  mahsulotlarni  uzoq  vaqt  (oylab) 

saqlash  yaramaydi,  chunki  uning  tarkibidagi  yog‘  taxirlashadi,  to‘yimlilik  sifati 

pasayadi. Donli mahsulotlarni qog‘oz idishlarda saqlash tavsiya etilmaydi.