O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik – iqtisodiyot instituti

 

 

 

O’quv-uslubiy boshqarma boshlig’i:  _____________  SH.Turdiyev  

 

 

 

Fakultet kengashi raisi:   

 

_____________  M.H.Hakimova  

 

 

Kafedra mudiri:   

 

 

_____________  M.H.Hakimova 

 

 

 

 

---

3 

 

KIRISH 

I. 

O‘quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy ta’limdagi o‘rni 

Biologiya  fani  tirik  organizmlar  tuzilishi  va  funksiyalarining  xilma-xilligini, 

ularning rivojlannshini va yashash muxiti bilan o‘zaro munosabatini o‘rganadi. Biologiya 

fani  o‘rganadigan  obyekt  va  protsesslar  qanchalik  xilma-xil  bo‘lmasin,  ularning 

barchasini o‘ziga xos bo‘lgan bitta umumiy xususiyat - hayot birlashtiradi. Ana shu bilan 

ular jonsiz  tabiat jismlaridan  - tog‘  jinslari,  minerallar  va shunga  o‘xshashlardan  tubdan 

fark kiladi. 

Ushbu  fan  respublikada  qishloq  xo‘jalik  ekinlaridan  yuqori  hosil  olish, 

agrotexnologiya,  o‘simliklarni  kasallik  va  zararkunandalardan  himoya  qilish, 

boshlang‘ich  manba,  dala  ekinlari  genofondi  va  uni  qo‘llash,  seleksiya  uchun 

boshlang‘ich  manba  yaratish  (duragaylash,  sun’iy  mutagenez,  poliploidlarni  sun’iy 

yaratish  va  hokazo),  tanlash  usullari  va  xillari  hamda  ularni  amalga  oshirish  tartibini 

hamda  belgi  va  xususiyatlarning  naslga  o‘tish  mexanizmini  o‘rganishda  talabalar 

biologiya qonunlarnini bilishi muhim ahamiyatga ega.  

“Biologiya”  fani  o‘quv  rejasida  1  blokka  ya’ni  gumanitar  va  tabiiy-ilmiy  fanlar 

blokiga kiritilgan bo‘lib, 2-kursning 1-semestrida o‘qitiladi. “Biologiya” fani tabiiy fanlar 

turkumiga kirib, u barcha agronomiya yo‘nalishlari, agrokimyo va agrotuproqshunoslik, 

o‘simliklarni himoya qilish, qishloq xo‘jalik ekinlari seleksiyasi va urug‘chiligi, qishloq 

xo‘jalik  mahsulotlarini  saqlash  va  dastlabki  ishlash  texnologiyasi,  o‘rmonchilik, 

ipakchilik va tutchilik, mevachilik va uzumchilik dorivor o‘simliklarni yetishtirish qayta 

ishlash  texnologiyasi,  manzarali  bog‘dorchilik  va  ko‘kalamzorlashtirish,  o‘simliklar  va 

qishloq  xo‘jalik  mahsulotlari  karantini,  sabzavotchilik,  polizchilik  va  kartoshkachilik, 

issiqxona  xo‘jaligini  tashkil  etish  va  yuritish,  agrobiotexnologiya,  qishloq  xo‘jaligida 

ekologik  xavfsizlik  kabi  bakalavriyat  talim  yo‘nalishida  o‘qitiladi.  Mazkur  fan  ushbu 

yo‘nalishlarning nazariy va uslubiy asosini tashkil qiladi va ularni o‘rganish uchun zamin 

bo‘lib xizmat qiladi.  

Biologiya  fani  qishloq  xo‘jaligi  ta’lim  yo‘nalishiga  oid  qismlarni  qamrab  oladi. 

Irsiyat  tufayli  organizmlarning  belgi  va  xususiyatlari  nasldan  naslga  o‘zgarmagan  holda 

o‘tadi. Bu xususiyat organizmlarning tur va avlodlarini saqlab qolishini ta’minlaydi. 

Jinsiy  ko‘payishda  erkak  va  urg‘ochi  jinsiy  hujayralarning  o‘zaro  qo‘shilishi,ya’ni 

urug‘lanish  natijasida  yangi  avlod  vujudga  keladi.  Bunda  irsiyatning moddiy  negizi jinsiy 

hujayralarda joylashgan.Jinssiz ko‘payishda yangi avlod bir hujayrali yoki ko‘p hujayrali 

tuzilmalardan  rivojlanadi.  Bunda  ham  hujayralar  avlodlar  o‘rtasidagi  bog‘lanishning 

moddiy negizi bo‘lib xizmat qiladi. 

Irsiyatningmoddiy  negizi  bo‘lib  hujayra  yadrosidagi  xromosomalar  muhim  rol 

o‘ynaydi.  Ular  o‘zining  aniq  nusxasini  vujudga  keltirish  xususiyatiga  eta  bo‘lib,  hujayra 

bo‘linganida xromosomalarning bu nusxalari teng ikkiga bo‘linib, qiz hujayralarga o‘tadi. 

Biologik  qonunlarni  bilish  jonli  tabiatni  boshqarish,  uni  inson  baxt-saodati  yo‘lida 

o‘zgartirish  uchun  keng  istiqbollar  ochib  beradi.  Tabiiy  boyliklardan  -  o‘rmonlar, 

o‘tloqlar  va  daryolardan  foydalanishda  organizmlar  bilan  atrof  muhit  o‘rtasidagi  o‘zaro 

munosabatlarni  belgilaydigan  biologik  qonunlarni  bilishga  asoslanish  kerak.  Biologiya 

yangi madaniy biogeotsenozlar yaratish yo‘llarini ko‘rsatib beradi.Biologiya qonunlarini 

bilmasdan turib, o‘simliklar va hayvonlarni iqlimlashtirish, dengiz va chuchuk suvlarning 

baliq boyligini ko‘paytirish) mumkin emas. 

---

4 

 

Shu  bois  «Qishloq  xo‘jalik  mahsulotlarini  saqlash  vadastlabki  ishlash 

texnologiyasi»  yo‘nalishidagi  talabalar  “Biologiya”  fanini  chuqur  o‘rganishlari  talab 

etilyapdi.  

Buning  uchun  talabalar  36  soat  hajmida  ma’ruzalar  tinglaydilar  va  36  soatlik 

laboratoriya mashg‘ulotlarini bajaradilar, 56 soat miqdorida mustaqil ta’lim oladilar.