Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

5. Tarixnavislik.  Mixxatning o‘qilishi (deshifrovkasi). 

Mesopotamiya va Eronga birinchi ilmiy safar qilgan yevropalik 

odam XVIII asrda daniyalik olim Konstantin Nibur edi. U Yev-

ropaga qadimgi Eron poytaxti Persepol saroyidan mixxat yozuv-

larini olib keldi. 

1802-yilda qadimgi yunon va lotin grammatikasi o‘qituvchi-

si, nemis olimi Grotofend mixxat yozuvining 39 ta belgisidan 10 

tasini o‘qidi. XIX asrning 30-40-yillarida Yaqin Sharqda uzoq 

yillar ishla gan ingliz harbiysi va diplomati G.Roulingson mix-

xatlarning o‘qilishida katta hissa qo‘shdi. U Eronning Hama-

don (Midiyaning qadimgi poytaxti Ekbatana) shahri yaqinidan 

Behistun qoyasida Doro I ning uch tildagi qoyatosh yozuvini 

tekshirdi. 1947-yilda Roulingson Behustun yozuvining Bobil 

qismidagi 600 belgidan 250 tasini o‘qidi. 1855-yilda Behustun 

yozuvining uchinchi qismi bo‘lgan elam tilidagi mixxatlar ham 

---

86

olimlar tomonidan o‘qildi. XIX asrning 90-yillarida nemis olimi 

F. Delich akkad tilining grammatikasi va lug‘atini yaratdi. Olim-

lar J. Oppenxeym, E. Xinks va boshqalar Mesopotamiyaning 

Akkad mixxatlarini o‘qishga o‘z hissalarini qo‘shdilar. Shumer 

mix xat yozuvini o‘qish XIX asrning I yarmida F. Tyurgo-Danjan, 

O. Pepel, A. Daymel va A. Falkenshteynlar tomonidan amalga 

oshirildi.