I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

qiymatga teng bo‘ladi. 
135-rasm. 
Jismning erkin 
tushishida 
energiyaning 
aylanishi 
h
3
h
2
h
2
′
m
h
1
1
3
2
4

---

159
VII bob. Ish va energiya. Energiyaning  saqlanish qonuni
Jism yuqoriga tik otilganda teskari jarayon kuzatiladi. Bunda jism yu-
qoriga ko‘tarilgan sari kinetik energiyasi maksimal qiymatdan nolga qadar 
kamayib boradi. Jismning potensial energiyasi esa noldan maksi mal qiy-
matga qadar ortib boradi. Potensial energiyaning o‘zgarishi jismning faqat 
vertikal harakatida emas, harakat trayektoriyasi ixtiyoriy bo‘lganda ham 
namoyon bo‘ladi. Masalan, binoning 7-qavatida 2 kg massali jism turgan 
bo‘lsin. Agar binoning har bir qavati orasini 3 m dan deb olsak, 7-qavatda 
turgan jismning yerga, ya’ni 1-qavatga nisbatan potensial energiyasi 360 J 
ga teng bo‘ladi. Shu jism 3-qavatga zinadan olib tushilsa ham, liftda kelti-
rilganda ham bu qavatda uning potensial energiyasi 120 J ga teng  bo‘ladi. 
135-rasmda tasvirlangan jismning h = 45 m balandlikdan tushish davo-
mida ko‘rilgan 4 ta holatining har birida kinetik va potensial energiyalar-
ning yig‘indisi qanday bo‘ladi?
1-holatda: E
p1
 + E
k1
 = 450 J + 0 = 450 J.
2-holatda: E
p2
 + E
k2
 = 400 J + 50 J = 450 J.
3-holatda: E
p3
 + E
k3
 = 250 J + 200 J = 450 J.
4-holatda: E
p4
 + E
k4
 = 0 + 450 J = 450 J.