I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Jism harakatidagi boshlang‘ich va oxirgi vaziyatini tutashtiruvchi 
yo‘nalishli kesma ko‘chish deb ataladi.
Siz ko‘l qirg‘og‘idagi so‘qmoqdan yurib, A nuq-
tadan B nuqtaga egri chiziqli trayektoriya bo‘ylab 
100 m yo‘lni bosib o‘tishingiz mumkin (10-rasm). 
Bunda ko‘chish A nuqtadan B nuqtagacha bo‘lgan 
masofaga, ya’ni 40 m ga teng bo‘ladi. Do‘stingiz 
esa  qayiqda  A  nuqtadan  B  nuqtaga  to‘g‘ri  chiziq 
bo‘yicha  suzib  o‘tsa,  trayektoriya  va  ko‘chish 
ustma-ust  tushib,  uning  uzunligi  40  m  bo‘ladi. 
Toshkentdan  Andijongacha  ko‘chish  245  km 
bo‘lgani holda, avtomobil Toshkentdan Andijonga 
borish  uchun  380  km  yo‘lni  bosib  o‘tadi. To‘g‘ri  chiziqli  harakatda  esa  yo‘l 
va  ko‘chish  bir-biriga  teng  bo‘ladi.
Mexanik harakat
Soddalashtirish  maqsadida  jism      lar  harakati 
uch  turga  bo‘ lib  o‘rganiladi:  ilgarilanma,  ay-
lanma  va  tebranma.  Avtomashinaning  kor pusi 
ilgarilan ma  harakat  qilsa,  g‘ildiraklari  ay lan ma 
harakatlanadi  (11-rasm).  Motoridagi  por    sh en  lari 
esa  teb    ranma  harakat  qiladi,  deyish  mumkin.
10-rasm. 
Yo‘l va ko‘chish
ko‘chish
yo‘l
A
B
11-rasm. 
«Matiz»dagi 
ilgarilanma va aylanma 
harakat yo‘nalishi

---

17
I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar