I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Fazoning  asosiy  xossalari:  haqiqatan  ham,  mavjudligi,  matеriya 
bilan ajralmasligi (olamda fazo bilan bog‘lanmagan bitta 
ham  obyekt  yo‘q),  chеksizligi,  uch  o‘lchamliligi  (barcha  fizik 
obyеktlarning  bo‘yi,  eni  va  balandligi  mavjud).
Vaqtni bir o‘lchamli koordinatalarda tasvirlash
Har  qanday  jarayon,  voqea,  hodisa  ma’lum  bir  makon  (fazo)  va  zamon 
(vaqt)da  sodir  bo‘ladi.  Jism  harakatlanadi,  ya’ni  o‘z  vaziyatini  nafaqat 
fazoda,  balki  vaqt  bo‘yicha  ham  o‘zgartiradi.  Vaqtni  o‘lchash  uchun 
takrorlanib  turuvchi  hodisaning  takrorlanish  davomiyligidan  foydalaniladi. 
Ma sa lan,  Yerning  o‘z  o‘qi  atrofida  Quyoshga  nis batan  bir  marta  aylanish 
vaqtini 24 soat deb yoki Yerning Quyosh atrofida bir marta aylanish vaqtini 
bir  yil  deb  olishga  kelishib  olingan.  Bir  yil  31  556  926  sekundga  teng. 
Shuning uchun 1 s o‘tish davri Yerning Quyosh atrofida bir marta aylanish 
davrining  31  556  926  dan  bir  qismiga  teng.  Hozirda  vaqtni  katta  aniqlikda 
o‘lchaydigan  kvars  va  molekulyar  soatlar 
ishlatiladi.  Ular  vaqtni  sekundning  trilliondan 
bir  qismicha  aniqlikda  o‘lchashi  mumkin.  Vaqt 
o‘zi  bir  o‘lchamli  koordinatalarda  ifodalanib, 
u  o‘tmishdan  kelajakka  tomon  o‘sib  boruvchi 
kattalik  sifatida  qaraladi  (8-rasm). 
Jismlar  harakatini  fazo  va  vaqtdan  ajratgan  holda  tasavvur  qilib 
bo‘lmaydi.  Shuning  uchun  ham  jismlarning  mavjudligi  va  ularning 
harakatlari  fazoda  va  ma’lum  vaqt  davomida  sodir  bo‘ladi,  dеb  qaraladi.