Samarqand davlat universiteti I. X. Nasimov, I. Patterson, K. M. Ibodov hozirgi zamon raqobat

Nomukammal raqobat
esa bunga teskari holat bo‘lib, tabiatan monopol 
yoki raqobat bir muncha cheklangan bo‘ladi. Xususan, bunda katta ulushga ega 
bo‘lgan korxonalar va firmalar raqobatlashadilar. 
Nomukammal raqobat 
monopoliya, oligopoliya, sof monopoliya 
va 
monopsoniya ko‘rinishlarda namoyon bo‘lishi mumkin.
 
Monopolistik raqobat ko‘rinishida ko‘p sonli va uncha yirik bo‘lmagan 
ishlab chiqaruvchilar aynan bir xil bo‘lmagan ammo o‘xshash tovarlarni taklif 
etadilar. Bu tizimning sof raqobatdan farqi bu yerda ishlab chiqaruvchilarning 
unchalik ko‘p sonli emasligi va ularning o‘zaro til biriktira olmasliklaridir. 
Monopolistik raqobat bozorining xususiyatlarini quyidagicha keltirish 
mumkin: 
– firmalarning soni odatda uncha ko‘p emas; 

---

18 
– firmaning bozor ulushi katta emas va ular sezilarli me‘yorda narxning 
shakllanishiga ta‘sir etadilar; 
– firmaning hufyona bitim tuzishi va narx ustida nazorat qilish imkoni yo‘q; 
– har bir firma o‘z siyosatini o‘zga firmalarga bog‘liq bo‘lmagan holda olib 
boradilar; 
– mahsulot tabaqalashmagan. 
– sifat bo‘yicha: xom ashyo, sifat, dizayn, ishlab chiqarish, chidamlilik 
bo‘yicha farqlanish; 
– mahsulotni bozorda namoyish etish turlicha; 
– mahsulotni e‘tirof etish darajasi, reklama, tovar belgisi va markasi turlicha; 
– narxni nazorat etish imkoni cheklangan; 
– yangi korxonalarning ushbu tarmoqqa kirishi oson; 
– narxli va narxsiz raqobat shakllari mavjud; 
– odatda chakana savdoda, yengil sanoatda keng uchraydi. 
Oligopolistik raqobat 
sharoitida raqobat tor doirda yuz berib, bunda 
ozchilik, lekin yirik ishlab chiqaruvchi yoki firmalar qatnashadilar va ishlab 
chiqarishning asosiy kismini nazorat qiladilar. Oligopoliya xukmron tarmoqlarda 
ham tabaqalashgan ham standartlashgan tovarlar ishlab chiqariladi. Oligopoliya 
sharoitida tarmoqqa yangi firmalarning kirib kelishi qiyin, chunki u yerdagi 
xukmron firmalar bilan raqobatlashish uchun juda katta sarmoya talab etiladi. 
Oligopoliyaning asosiy harakterli tomonlari quyidagilar: 
– firma yoki korxonalar soni ko‘p emas; 
– mahsulot standartlashgan va tabaqalashgan; 
– narx ustidan nazorat o‘ta yuqori va tarmoqqa kirish imkoni cheklangan; 
– narxning shakllanishida raqobatchilar reaksiyasi, atvori o‘rganiladi va shu 
tufayli u muvofiqlashtiriladi. 
Oligopolistik raqobatga respublikamizdagi paxtani qayta ishlash va 
metallurgiya sanoatini misol qilish mumkin. Lekin ushbu korxonalar respublika 
tashqarisiga chiqqanda ulardan ham katta bo‘lgan metallurgiya yoki paxtani qayta 
ishlash korxonalarining raqobatiga duch keladilar.