Guliston davlat universiteti biologiya kafedrasi rivojlanish biologiyasi fanidan

bosh, bo’yin, o’rta va 
dum
qismlardan iborat. 
 
Bosh qismi
spermatozoidning oldingi qismi bo‘lib, boshqa qismlardan yo‘g‘on 
bo‘ladi. Bu qism yadro va uni o‘rab turgan sitoplazmadan iborat. Boshning oldingi 
tomonida akrosoma (grekcha acron - ustki, soma -tana) joylashgan. Akrosoma golji 
apparatining o‘zgarishidan kelib chiqqan. 
Bo’yin qismida
, yadroning orqa qutbida proksimal sentriola joylashgan. 
Yadrodan bir muncha uzoqda joylashgan distal sentriola ikki bo‘lakdan iborat bo‘lib, 
uning tayoqchasimon ko‘rinishga ega bo‘lgan birinchi bo‘lagi bo‘yin chegarasini 
hosil qiladi va undan spermatozoidning o‘rta yoki tana qismi orqa dumiga o‘tuvchi 
o‘q ip boshlanadi. Ana shu sentriolalar spermatozoid yadrosining boshiga surilib, 
boshqa qismlariga nisbatan katta bo‘lishiga sababchi bo‘ladi. 
O’rta yoki tana qismi
distal sentriolaning tayoqchasimon va halqasimon 
bo‘laklarining o‘rtasida joylashgan. Bundagi o‘q ip atrofida spiral holatda ko‘plab 
mitoxondriyalar joylashgan bo‘lib, unda glikogen, fosfatlar, ko‘p miqdorda ATF 
saqlanadi. Bu esa tana qism spermatozoidni energiya bilan ta‘minlab turishidan 
dalolat beradi. 
Dum qismi
asosiy va oxirgi bo‘laklardan iborat. Dumning asosiy qismi 
faqatgina o‘q iplardan va ularni o‘rab turgan adenozintrifosfataza fermentini tutuvchi 
sitoplazmadan iborat. Bu ferment mitoxondriyadagi ATF ni parchalaydi va shu yo‘l 
bilan energiya ajralishini ta‘minlaydi. O‘q iplar 10 juft mikronaychalardan iborat 
bo‘lib, 9 jufti periferiyada, 1 jufti markazda joylashgan. Dumning oxirgi bo‘limi juda 
inguchka o‘q ip-xivchindan iborat bo‘lib, tashqi tomondan plazmolemma bilan 
o‘ralgan. Dumning asosiy vazifasi spermatozoidning harakatini ta‘minlashdir. 

---

5 
Topshiriq: 
1.
Tablitsadagi rasmlar orqali spermatozidning ichki va tashqi tuzilishini o‘rganib 
chiqing. 
2.
Spermatozoidning bosh qismidagi akrosomani toping va uning axamiyatini 
ayting.
3.
Spermatozoidning bo‘yin qismidagi va tanasidagi mitoxondriyni toping. Uning 
tuzilishiga va joylashishiga e‘tibor bering.