O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Diskontlash: boshqa tomondan nazar 
3.1-misolga qaytamiz. “Zenitˮ press-avtomatini yuzaki baholash asosida uni 
sotib olish maqsadining muvofiqligi to‘g‘risida xulosa chiqarish mumkin. Chunki 
uning qiymati (20 000 f. st.) bir yilda 29 000 f. st. miqdorda umumiy iqtisod, ya’ni 
9000 f. st. foyda qilishga imkon berar edi. Biroq sinchiklab qaralganda, mazkur 
baho to‘g‘ri bo‘lmasligi mumkin, chunki hech bir ratsional investor barcha funt 
sterlinglarning bir-biriga muqobilligini hisobga olmaydi. Biz bir yildan keyingi 1 f. 
st. ga nisbatan bugungi 1 f. st.ga ustuvor deb qarashimiz lozim. Bu holat besh 
yildan keyin inflyatsiya ta’sir qilganda ham 1 f. st.ga bo‘lgan munosabat 
o‘zgarmasligi lozim. Chunki bugun 1 f. st.ga ega bo‘lib, uni qarzga bergan taqdirda 
biz bir yildan keyin nafaqat 1 f. st.ga, balki uning foiziga ham ega bo‘lamiz. 
Chunki har yilgi omonatlarni jamlash va umumiy summani dastlabki 
xarajatlar bilan taqqoslash mantiqiy emas. 
Biror bir tovarni sotib olish Buyuk Britaniyadagi narxlarga qaraganda 
qimmatga tushadi. Chunki Fransiyada bu tovar 8 yevro, Buyuk Britaniyada esa 5 
funt sterling turadi. Narxlar sezgirligini qiyosiy tahlil qilish uchun yevroni funt 
sterlingga yoki funt sterlingni yevroga aylantirish lozim bo‘ladi.
Shunday qilib, “Zenitˮ jarayon bilan bog‘liq bo‘lgan turli pul oqimlarini 
taqqoslash uchun konvertatsiyani amalga oshirishi kerak bo‘ladi. Odatda 
kelgusidagi pul oqimlarini ularning joriy qiymatiga keltirib, keyin ularni 
solishtiramiz. Ma’lumki, konvertatsiya operatsiyalari diskontlash orqali amalga 
oshiriladi – har bir pul oqimlarini koeffitsiyentga ko‘paytirish quyidagicha 
ko‘rinishda bo‘ladi:
n
r
)
1
(
1


---

162 
Shunday qilib, NPVni ma’lum muddat doirasida to‘g‘rilangan moliyaviy 
daromadning indikatori sifatida qayd qilish mumkin. 
NPV bo‘yicha xulosalar 
NPV – bu investitsiya imkoniyatlarini baholashining mutlaq mantiqiy usuli 
ekanligini ko‘rdik. U mantiqiy, demak, foydalidir, chunki u quyidagi 
xususiyatlarga ega:
• 
Bu 
konsepsiya 
aksiyadorlar 
farovonligini 
maksimallashtirish 
(kompaniyaning qiymatini oshirish) maqsadlariga bevosita bog‘liqdir. 
U kapital qo‘yilmalar va foyda ko‘rish muddatini to‘liq hisobga oladi, ya’ni 
pulning vaqt qiymatini to‘g‘ri aks ettiradi. Boshqacha aytganda, NPV ko‘rsatkichi 
investitsiyalarni moliyalashtirish xarajatlarini inobatga oladi. 
•
U qaror qabul qilish bilan bog‘liq barcha ahamiyatli, miqdoriy moliyaviy 
ma’lumotlarni hisobga olish imkonini beradi.
• Ko‘rsatkich amalda qulay, ishlatish uchun oson (kutilayotgan pul 
oqimlarining belgilanishi sharti bilan) va qaror qabul qiluvchiga u aniq signal 
berishi kerak. 
Shunga qaramasdan, amalda pul mablag‘larining kelgusidagi oqimlarini 
to‘g‘ri aniqlashda murakkablik borligi ta’kidlangan. 
NPV indikatori yordamida investitsiya baholashning aniq mantig‘iga 
qaramasdan, tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, Buyuk Britaniya va boshqa 
mamlakatlarda keng qo‘llaniladigan uchta yondashuv mavjud. Ushbu uchta 
yondashuvni ko‘rib chiqamiz.
•
ichki daromadlilik stavkasi; 
•
qoplash muddati; 
•
foydaning buxgalteriya me’yori.