O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Investitsiyalar va moliyalashtirish qiymati kompaniya uchun faqat shart bo‘lgan 
imkoniyatlardan foydalanishni ko‘zda tutadi, mavjud bo‘lgan (A) va xalqaro bozorda 
foydalanish imkoniyatiga ega (B) bozor imkoniyatlaridan.
Agar kompaniya o‘zining rivojlanishini faqat ichki bozorga mo‘ljallasa va 
mahalliy ishlab chiqaruvchilarning mavjud bazasi hamda ichki moliyaviy 
manbalardan foydalanishni ko‘zda tutsa, u har qanday imkoniyatga ega sarmoya 
kiritadi, rasmning chap tomonidagi (A) nuqtadan. Har bir sarmoya investitsiyasi 
uchun u foyda oladi, ikki qora chiziq orasidagi masofaga teng bo‘lgan holatda. 
Agar biznesni xalqarolashtirish amalga oshirilsa, foyda olish imkoniyatlari oshadi, 
moliyalashtirish qiymati aksincha pasayadi, bu o‘z navbatida foyda va 
farovonlikning o‘sishiga olib keladi. 
Bu holatda, biznesning barcha loyihalarga B yo‘nalishida investitsiyalar 
kiritishini anglatadi; grafikda turli investitsiyalarning rentabelligi vertikal 
yo‘nalishdagi kulrang chiziqlar o‘rtasida bo‘ladi. Shunday qilib, bu kompaniya 
aksiyadorlarining farovonligini oshirish uchun juda foydali, chunki yanada 
samarali imkoniyatlar paydo bo‘ladi va moliyalashtirish xarajatlari kamayadi. 

---

286 
11.1-shakl juda sodda va nazariydir. Amalda, ichki bozorda vaqtning istalgan 
nuqtasida yanada qulay investitsiya imkoniyatlari paydo bo‘lishi mumkin. 
Kompaniya moliyalashtirish uchun xuddi shu tarzda, yangi resurslarni 
izlayotgan paytda ma'lum bir nuqtada, ichki bozor eng arzon manbaga aylanishi 
mumkin. Biroq, uzoq muddatli istiqbolda o‘zlarining tijoriy ufqlarini 
kengaytiruvchi kompaniyalar yuqori daromad olishadi. 
Biznesni xalqarolashtirishni yangi hodisa deb hisoblash xato bo‘lmaydi.
Albatta, bugungi kunda biznesni xalqaro miqyosda ko‘plab sabablarga ko‘ra 
amalga oshirish osonroq. Shunga qaramay, ko‘plab kompaniyalar, xususan, 
Yevropa va AQSHda, bir asr mobaynida global miqyosda savdo qilmoqda.
Bugungi kunda xalqaro miqyosda rivojlanish yigirma yil avval tasavvur 
qilinmagan rivojlanish darajasida.