N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Urug‘ hujayrasi 
(spermiy, sperm atozoid-sperm atozoon) 
harakatchan hujayra b o lib , tuxum hujayraga nisbatan ancha 
mayda (kichik), ehtiyot oziq moddalar deyarli yo‘q, shuning 
uchun 
erkak hayvon organizmidan tashqarida, mustaqil ravishda 
uzoq 
fursat yashay olmaydi. Buqaning urug‘ hujayrasi sigir tuxum 
hujayrasidan 160000 marta kichik.
Spermiy boshcha, bo‘yincha, oraliq yoki boglovchi bolim , 
dumchaning asosiy va oxirgi bo‘limlariga ega 
( 7-rasm),
Hayvonot 
dunyosida bir-biridan ancha uzoq turuvchi hayvonlaming urug‘ 
hujayralari, aksariyat hollarda, ushbu tarzda tuzilgan bolib, bular 
bajaradigan vazifaning bir xilligiga bog‘liq.
Spermiyning boshchasi turli hayvonlarda turlicha shaklga ega: 
ayglrlarda ovalsimon, bo‘qalarda — noksimon Boshcha asimmetrik
29

---

6-rasm. Tuxumdon tuzilishi x200:
1 — epiteliy; 2 — oqsil parda; 3 —po'stloq modda; 4 — birlamchi foUikula;
5 - о ‘sayotgan follikula; 6 — graaf pufakchasi; 7 - pufaksimon follikula
bo'shlig'i; 8 — tuxum hujayra; 9 — bo'shliq; 10 - sariq tana;
11 - atretik tana; 12 — mag'iz modda; 13 - biriktiruvchi to'qima.
tuzilgan b o ‘lib, qoshiqchaga o ‘xshaydi. Boshchaning oldingi 
qismida plastinkali kompleksning o‘zgarishidan hosil bo'lgan akro- 
soma (acros - yuqorigi, chetki; soma — tana) joylashadi. Akro- 
soma gialuronidaza fermentiga boy. Boshchaning akrosomadan 
keyingi qismi zichlashgan о‘zak moddasidan iborat.
Bo'yincha boshchadan bazal plastinka bilan ajralib turuvchi, 
uncha katta bo'lmagan qism. Bo'ymchaning sitoplazmasi ikkita
30

---

7-rasm. Spermatozoidning tuzilishi: