O’quv yilida umumiy o’rta ta’lim maktablarining

2.
 
“Buyurtmaxona” 
va 
“Karst” 
atamalarining 
mazmun-mohiyatini 
tushuntiring. 
Javob:
Buyurtmaxona
– ayrim tabiiy obyektlar va landshaftlarni saqlab qolish, takror 
ko‘paytirish va tiklash uchun mo‘ljallangan muhofaza etiladigan tabiiy hudud yoki 
suv havzasi. Ularning hududida ayrim tabiiy resurslardan foydalanishga, tabiatga 
kuchli ta’sir ko‘rsatmaydigan xo‘jalik faoliyatiga ruxsat beriladi. 
Karst
deb, suvda yaxshi eriydigan tog‘ jinslarining yer usti va osti suvlari ta’sirida 
eritilib, oqizib ketilishiga va yerostida turli xil bo‘shliqlar (g‘orlar)ning, yer yuzasida 
esa o‘pirilmalar va chuqurliklar hosil bo‘lishiga aytiladi.
 
3.
 
O‘zbekiston siyosiy-ma’muriy xaritasidan Sirdaryo daryosi oqib o’tadigan 
respublikamizning viloyatlarini ko‘rsating. Ulardan qaysi birining markazi 
Grinvichdan eng uzoqda joylashgan? Bu shaharning geografik koordinatalarini 
aniqlang. 
Javob: 
Respublikamizdagi,
 
Sirdaryo oqib o’tadigan viloyatlar: Namanga, Farg’ona, 
Toshkent, Sirdaryo. Bular ichida Namangan viloyatining markazi Namangan shahri 
grinvichdan eng uzoqda joylashgan bo’lib, uning geografik koordinatalari: 41°00' 
shimoliy kenglik, 71°35' sharqiy uzoqlik
 

---

12 
@geografiya_test_video_slayd
 
 
9-BILET 
1.
 
Geotizimlar va ularning pog‘onasimonligi. 
Javob: 
Geotizimlar (fatsiyadan boshqalari) o‘z ichki tuzilishi jihatidan bir vaqt ning 
o‘zida ham bir butundir, ham xilma-xildir, ya’ni o‘zidan kichik bo‘lgan 
geotizimlardan tashkil topgan. Bu geotizimlar o‘zining katta-kichikligiga bog‘liq 
holda pog‘onasimon taksonomik qiymatga egadir. Masalan, geografik qobiq o‘zidan 
kichikroq bo‘lgan geotizimlar – quruqlik va okeanlarga, quruqlik esa, o‘z navbatida, 
materiklarga, materiklar esa o‘zidan kichikroq bo‘lgan geotizimlar – tabiiy geografik 
o‘lkalardan tashkil topgan va h.k. Geotizimlarni katta-kichikligi bo‘yicha, ya’ni 
pog‘onasimon qo‘yib chiqilsa, quyidagicha bo‘ladi: geografik qobiq–quruqlik–
materiklar –tabiiy geografik o‘lkalar–tabiiy geografik zonalar–tabiiy geografik 
provinsiyalar– tabiiy geografik okruglar – tabiiy geografik rayonlar – landshaftlar – 
joylar – urochishelar – fatsiyalar. Lekin geotizimlar, odatda, yuqorida aks 
ettirganimizdek, birin-ketin emas, balki kichik geotizimlar birgalikda kattalarini, ular 
esa, o‘z navbatida, undan kattaroqlarini hosil qilib, ya’ni “kattasining ichida 
kichiklari” joylashgandir.