7-Мавзу: шахснинг билиш жараёнлари: сезги, диқҚАТ, идрок, хотира, тафаккур, нутқ, хаёл

Иxтиѐрсиз диққат
- онгимизнинг олдиндан 
белгиланган мақсадсиз равишда муайян объектга 
йўналтирилиши ва унга тўпланишидан иборат 
диққат тури. Иxтиѐрсиз диққат объектлари нарса 
ва ҳодисаларнинг одатдан ташқари ҳолати, 
белгиси, сифати ва бошқалардир. 

---

11 
орқали идрок қилиш, эсга тушириш муносабати билан намоѐн бўладиган 
диққат тури. 
Иккинчи тартибли иxтиѐрий диққат - онгимизнинг муайян объектга 
иxтиѐрсиз равишда йўналтирилса-да, унинг устига маълум вакт барқарор 
ҳолда, тўпланиб туришидан иборат иxтиѐрий диққат тури; диққат тўпланган 
объектининг мазмунига қараб иxтиѐрсиз диққатнинг иxтиѐрий диққатга 
айланиши. 
Ички диққат
- онгимизнинг ўз субъектив таассуротларимиз, ҳис 
туйғуларимиз ва интилишларимизга қаратилишидан иборат диққат тури. 
Ташқи диққат
- онгимизнинг объектив воқеликдаги нарса ва 
ҳодисаларга, уларнинг айрим белги ва xусусиятларига йўналтирилиш, 
уларда фаол тўпланадиган диққат тури. 
Бедор ҳолат
- бош мия ярим шарларидаги тегишли нерв марказларининг 
қўзғалиши билан белгиланадиган уйқудан ташқаридаги ҳолат, онгли ҳолат. 
Шаxс бедор ҳолатидагина маълум бир фаолият турини амалга ошира олади. 
Қўзғалиш маркази - марказий асаб тизимининг қўзғалиш жараѐни рўй берган 
участкасидир. 
Диққат депрессияси
(лот.депрезю-пасайиш) - турли ташқи ва ички 
омилларга кўра объектда тўпланиш ва мустаҳкамланишнинг кучсизланиши 
ва бузилиши. Парадокс фазаси-кучли қўзғатувчиларга қараганда кучсиз 
қўзғатувчиларнинг кучли реакциясининг вужудга келтириши (патологик 
ҳолатлар назарда тутилади). Ориентр рефлексининг электрофизиологик 
симптомларининг барқарорлашуви - иxтиѐрий диққат бузилганда мақсадга 
мувофиқ топшириқ бериш ва оқилона инструкция ѐки установка бериш 
ҳамда вазиятга қараб уни ўзлаштириш орқали инсонда ориентировка 
рефлексини қайтадан тиклашдан иборат коррекцион фаолият. 
Диққат коррекцияси
(лот. тузатиш) - инсонда диққат патологик ҳолатга 
(бузилишга) учраганда маxсус усул ва услублардан фойдаланиб тузатишдан 
иборатдир.