2-Ma’ruza: Tizimlarga faoliyat ko‘rsatish va rivojlanish qonuniyatlari Reja

2.1-jadval 
Boshqaruvdagi uch darajaning faoliyat mazmuni. 
Tavsif 
Yuqori daraja 
O‘rta daraja 
Quyi daraja 
1 
2 
3 
4 
Rejalashtirish 
Salmoqli 
O‘rtacha 
Eng kam 

---

Nazorat 
Eng kam 
Salmoqli 
Salmoqli 
Vaqtinchalik 
istiqbol 
1 yildan 5 
yilgacha 
1 yilgacha 
Kunma-kun 
Faoliyat sohasi 
O‘ta keng 
To‘liq funktsional 
soha 
Bitta funktsiya 
yoki vazifaning bir 
qismi 
Faoliyat mazmuni 
Nisbatan tarkib-
siz, cheklanmagan 
O‘rtacha 
cheklangan 
O‘ta cheklangan 
Murakkablik 
darajasi 
Juda murakkab, 
ko‘p o‘zgarishli 
Kamroq murakkab 
o‘zgarishli, ko‘proq 
holda aniqlanishga 
moyil 
Oddiy 
Ish ko‘lami 
Qiyinlashgan 
Nisbatan kamroq 
murakkab 
Nisbatan oddiyroq 
Faoliyat 
Natijalari 
Rejalar, choralar 
va strategiya 
Vazifalarni bajarish 
jadvali 
Tugal mahsulot 
Foydalaniladigan 
axborot turi 
Tashqi 
Ichki, ancha 
aniqroq 
Ichki, 
ilgarigilaridan, 
ancha aniq 
Faoliyat turi 
Ijodiy yondoshuv 
Javobgarlik, 
ishontirish, bajarish 
qobi-liyati 
Ishga loiqaydlik, 
samaradorlik 
Boshqaruv 
faoliyatiga 
aloqador shaxslar 
soni 
Sanoqli 
O‘rtacha 
Ko‘p 
Bo‘lim abo‘lin-
malarning o‘zaro 
harakati 
Bo‘linma 
doirasida 
Bo‘lim doirasi 
Bo‘limlar 
o‘rtasida 

Boshqaruvning har bir darajasidagi ma'lum bir mehnat taqsimoti boshqaruv 

qismining alohida elementlariga rejalashtirish, tashkillashtirish, hisobga olish va 
nazorat, bayon etish, tahlil va boshqaruv kabi alohida vazifalarni biriktirishga olib 
keladi. Bu vazifalar turli hajmda va boshqaruvning turli darajasida amalga 
oshiriladi. Ularning ayrimlari hatto boshqaruvning biror bir darajasida ham amalga 
oshmasligi mumkin. 
Iqtisodiy ob’ektning boshqaruv qismida vazifa elementlarining mavjudligi 
axborot tizimlarida tegishli kichik tizimlar paydo bo‘lishiga olib keladi.
 
Axborot tizimining vazifasi.
Axborotlarga asoslangan, maqsadi oldindan 

---

belgilangan va shu maqsadga erishish dasturi ishlab chiq0ilgan boshqariluvchi 
jarayonga maqsadli ta’sir ko‘rsatish – qaror qabul qilish deb ataladi. Qarorning 
shakllanish jarayoni esa – qaror qabul qilish jarayoni deb yuritiladi. Iqtisodiy 
ob’ektni boshqarish doirasida mehnat taqsimotiga muvofiq qabul qilinadigan 
qarorlar boshqaruvning u yoki bu vazifasiga kiradi. 
Qaror qabul qilish jarayonini ta’minlash, ya’ni aynan, kerakli axborotni 
kerakli vaqtda va kerakli joyga taqdim etish – iqtisodiy ob’ekt axborot tizimining 
asosiy vazifalaridan biridir. Shu bois ham qaror mohiyati, uni qabul qilish jarayoni, 
qaror qabul qilishning barbod bo‘lishi iqtisodiy ob’ektning axborot tizimi 
faoliyatiga, u yerda qo‘llaniladigan texnologiyaga sezilarli ta’sir qiladi va xatto 
axborot tizimining butun boshli sinfi – qaror qabul qilish tizimini shakllantirish 
zaruriyatini keltirib chiqaradi. 
Iqtisodiy axborot tizimlarining modellari 
Boshqaruv tizimi modeli. 
Boshqaruv tizimi o‘zining tarkibiy nuqtai 
nazaridan ko‘p sonli funktsional momentlardan (boshqaruv vazifalaridan) iborat 
bo‘lib, boshqarishning to‘liq davrini namoyon qiladi. Bular: boshqaruvni 
bashoratlash, rejalashtirish, dasturlash, tashkillashtirish, me’yorlash, qayd etish, 
nazorat, tahlil etish va tartibga solish (2.3-rasm).