Тайёрлаш, расмийлаштириш ва

Қишлок, ўрмон ва балиқ хўжалиги таълим соҳаси бўйича Тошкент давлат 
аграр 
университетининг 
магистратура 
мутахасисликларини 
магистрлик 
диссертацияси мавзулари Университет ректорининг буйруғи билан тасдиқланган. 
тт тасдиқланганМагистратура бўлими аттестация комиссиясида руйхатга 
олинган. 
Диссертация Тошкент давлат аграр университетида бажарилган. 
Илмий рахбар: 
 
Расмий тақризчилар:
 
 
 
 
 
___________________А.Х.Юсупов 
Магистратура бўлими бошлиғи, 
қ.х.ф.д., профессор 
 
 Э.Т.Бердиев 
Манзарали 
боғдорчилик 
кафедраси 
мудири, 
қ.х.ф.д., 
профессор 

---

41 
КИРИШ (магистрлик диссертацияси аннотацияси) 
Диссертация мавзунинг долзарблиги ва зарурати. 
Ҳозирги кунда дунё 
аҳолисининг 50% шаҳарларда истиқомат қилиб, бу кўрсаткич 2050 йилга келиб 
66% га етади. Аҳоли сонининг бу қадар тез ўсиши, шаҳарлар инфратузилмасини 
яхшилаш ва шаҳар муҳитига чидамли бўлган манзарали ўсимликлардан 
фойдаланишни тақозо этади. Республиканинг 3.2 млн. гектар ҳудуди ўрмон 
билан қопланган бўлиб, бу умумий майдоннинг 7 фоизини ташкил этади. 
Уларнинг ҳам 821минг гектаригина маданий ўрмонзорлар ҳисобланади. Демак, 
мамлакат ҳудудининг атиги 2 фоизи ўрмон билан қопланган. Бундан маълумки, 
бизда табиий ўрмонлар пайдо бўлиши камдан-кам учрайди. Ўрмонларнинг 
табиий кўпайиши учун хилма-хил дарахт ва манзарали буталарни экиб 
кўпайтириш катта аҳамиятга эга. БМТнинг «Биологик хилма-хиллик» 
тўғрисидаги 
Конвенцияси 
маълумотларига 
кўра, 
сўнгги 
йилларда 
ўсимликларнинг 34000 тури йўколиб кетиш хавфи остида турибди. Дунёда 
турли экологик муаммоларнинг юзага келиши, иклим ўзгариши каби глобал 
муаммолар кўкаламзорлаштиришда, ўсимликларни танлашда ва атроф-муҳитга 
эстетик кўриниш намоён килишда бир қатор кийинчиликлар яратмокда. 
Манзарали дарахтлар билан бир қаторда чиройли гулловчи бута турларидан 
фойдаланиш кўкаламзорлаштириш ишларининг эстетик аҳамиятини янада 
оширади.
Дунёдаги ривожланган мамлакатларнинг илмий тадқиқот марказлари ва 
муассасаларида манзарали ўсимликларни биоэкологик хусусиятлари ўрганилган 
ҳолда кўпайтириш услубларини ишлаб чиқиш истиқболли йўналишлардан 
ҳисобланади. Олиб борилган илмий изланишлар натижасида Украина ФА 
Н.Н.Гришко номли Ботаника боғида 150 дона, Россия ФА номли Ботаника 
боғида 60 дона гул навлври етиштирилади. Кўкаламзорлаштиришда 
ўсимликларнинг манзаравийлик хусусиятига экологик омилларнинг таъсири 
буйича тадқиқотлар долзарб ҳисобланади. 
Ўзбекистон Республикаси Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси манзарали 
ўсимлик кўчатларини етиштиришнинг илмий асосларини ҳамда истиқболли 

---

42 
технологияларини ишлаб чиқишга алоҳида эътибор бермоқда. Бу ўринда 
юртимизда ўсишга мослаштирилган манзарали ўсимликларнинг биоэкологик 
хусусиятлари ва кўпайтириш усулларини такомиллаштириш долзарб 
ҳисобланади. Ўзбекистон Республикасининг 2017-2021 йилларга мўлжалланган 
Ҳаракатлар стратегиясида “... қишлоқ хўжалигида экин майдонлари ва экин 
таркибини оптималлаштириш, илғор агротехнологияларни жорий этиш ҳамда 
ҳосилдорликни ошириш” муҳим стратегик вазифаларидан бири қилиб белгилаб 
берилган. Бу ўринда юртимизда ўстиришга мослаштирилган манзарали, 
истиқболли ўсимликларнинг биоэкологик хусусиятларини ўрганиш, уларга 
таъсир этувчи омилларни тадқиқ этиш ҳамда кўкаламзорлаштириш ишлари 
учун кўпайтириш усулларини такомиллаштириш долзарб ҳисобланади. 
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2017 йил
11 сентябрдаги ПҚ-3262-сонли қарорида “...автомобил йўлларининг 
архитектура-ландшафт конструкциясини ва ободонлаштириш тизимини 
такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрсида”ги қарори ҳамда 2017 йил
7
февралдаги ПҚ-4947-сонли қарори Харакатлар стратегиясининг 4-устувор 
йўналишида
«... аҳоли маданиятини янада юксалтириш, уларнинг мароқли 
хордиқ чиқаришига кўмаклашиш, худудларимизни янада обод ва фаровон 
қилиш» каби амалга ошириладиган тадбир ва вазифалар белгилаб берилган. 
Ушбу вазифаларни бажаришда юртимизда ўсишга мослаштирилган манзарали 
хусусиятга эга бўлган дарахт ва буталарни биоэкологияси ва кўпайтириш 
технологиясини такомиллаштириш учун мазкур диссертация тадқиқоти муайян 
даражада хизмат қилади.