6
6
Коррупция
учун тайинланган ва бу иш бўйича пора олган судья ёки воситачиини ўлим
жазоси билан жазолайдигн қонунни шафқатсиз деб ҳисоблайсиз?)».
10
Никколо Макиавелли асарлари коррупцияни англаб етишга муҳим туртки
берган. У коррупцияни касаллик, масалан, сил касаллиги билан
тенглаштирган. Агар касал ўтқазиб юборилган бўлса, уни аниқлаш осон,
лекин даволаш жуда қийин.
11
XVIII аср охирларидан бошлаб ғарб мамлакатларида жамиятнинг
коррупцияга бўлган муносабатида туббурилиш рўй берди. Либерал
ўзгаришлар давлат ҳукумати унинг қўл остидаги одамлар манфаатида мажуд
ва шу сабабли фуқаролар амалдорларнинг қонунга сўзсиз риоя қилишлари
эвазига ҳукуматни боқади деган шиор остида ўтган. Хусусан, 1787 йил қабул
қилинган АҚШ Конституциясига мувофиқ, пора олиш айтиб ўтилган иккит
жиноят турларидан бири бўлиб, улар учун АҚШ Президентига импичмент
эълон қилиниши мумкин. Жамият давлат аппарати иши сифатига тобора
катта таъсир кўрсата бошлган. Сиёсий партиялар ва давлат томонидан
тартибга солишнинг куйчаиши билан йирик бизнес ва сиёсий партиялар тил
бириктириши ҳолатларининг ўсиши ташвий уйғота бошлади. Лекин шунга
қарамай, XIX-XX асрлар давомида ривожланган мамлакатларда коррупция
даражаси қолган дунё билан таққослаганда анча пасайди.
12
13
XIX ва XX асрлар бўсағаси ривожланган мамлакатларда коррупция
ривожланишида янги босқич бўлди. Бир томондан, давлат томонидан
тартибга солишнинг ва мос равишда, амалдор ҳукмронлигининг навбатдаги
кучайиши бошланди. Бошқа томондан – рақобат курашида «давлатни пора
бериб сотиб олиш» - давлатнинг алоҳида майда хизматчиларини вақти-вақти
билан пора бериб сотиб олиш эмас, балки капитал манфаатларини ҳимоя
қилиш учун юқори мансабдаги амалдорлар ва сисатчилар фаолиятини
тўғридан-тўғри бўйсундиришга мурожаат қиладиган йирик хусусий бизнес
вужудга кела бошлади. Сиёсий партиялар аҳамиятининг ўсиши билан
ривожланган мамлакатларда (айниқса, Ғарбий Европа мамлакатларида
Иккинчи жаҳон урушидан кейин) партия коррупцияси ривожланиб, бунда ўз
манфатларини ҳимоя қилиш ва илгари суриш учун йирик фирмалар ва
трансмиллий корпорациялар нафақат шахсан сиёсатчиларга, балки партия
кассасига ҳам пул тўлай бошлади.
XX асрнинг иккинчи ярмида коррупция янада долзарб халқаро муаммога
айлана бошлади. Корпорациялар томонидан чет элдаги юқори мансабдор
шахсларни пора бериб сотиб олиш оммавий характерга эга бўлди.
Глобаллашув шунга олиб келдики, бир мамлакатдаги коррупция кўплаб
мамлакатларнинг ривожланишига салбий таъсир кўрсата бошлади. Бунда
коррупция даражаси энг юқори бўлган мамлакатлар учинчи дунё билан
10
Таблица IX. 3. Авл. Гелий / Законы XII таблиц. Хрестоматия по истории государства и права зарубежных
стран / под ред. В. А. Томсинова. — М.: Зерцало, 1999. С. 120.
11
Do'stlaringiz bilan baham: