N. B. Dilmurodov

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
Tovuq skeleti 
1-kesuvchi suyak, 2-burun bo‘shlig‘i, 3-burun suyagi, 4-ko‘z yoshi suyagi, 5-
panjarasimon suyakning perpendikulyar plastinkasi, 6-tish suyagi, 7-tanglay suyagi, 
8-kvadrat yonoq suyagi, 9-qanotsimon suyak, 10-kvadrat suyak, 11-bo‘g‘im suyagi, 
12-nog‘orasimon bo‘shliq, 13-atlant, 14-ko‘krak umurtqasi, 15-dum umurtqalari, 
16-pigostil, 17-umrov suyagi, 18-karakoid suyak, 19 -to‘sh suyagi, 20-to‘sh suyagi 
tarog‘i, 21-22-23-o‘rta yonbosh qovurg‘a o‘simtalari, 24-25-ko‘krak va umurtqa 
bo‘lim qovurg‘alari, 26-ilmoqsimon o‘simta, 27-kurak suyagi, 28-yonbosh suyagi, 
29-o‘tirg‘ich suyagi, 30-qov suyagi, 31-quymich teshigi, 32-yopilg‘ich teshik, 33-elka 
suyagi, 34-bilak suyagi, 35-tirsak suyagi, 36-37-tirsak-bilakning bilaguzuk
suyagi,38-III kaft suyagi, 39-40-41-3-4-barmoq suyagi, 42-son suyagi, 43-tizza
qopqog‘i, 44-45-kichik va katta boldir suyagi, 46-uzangilik suyagi, 47-1-uzangilik
suyagi, 48-1-barmoq, 49-50-51-2-3 va 4-barmoq suyagi. 
 
Skelet muskullari 
Parrandalarning skelet muskullari har xil rangda: uchmaydigan va kam 
uchadiganlarniki oqish-qizg‘ish, uchadiganlarniki qoramtir-qizil bo‘ladi. 
Teri muskullari
 
yaxshi rivojlangan bo‘lib, ular ayniqsa qanot parlarini 
harakatga keltirishda katta ahamiyatga ega. Ular gavda va bo‘g‘imdan tashqari, 
ensa va peshona sohasida ham bo‘ladi, yuz muskullari mavjud emas. 
Jag‘ning chaynash muskullari
 
sut emizuvchilarnikiga qaraganda ancha 
differensiallashgan bo‘ladi. Yuqorigi tumshuqni ko‘taruvchi va tushiruvchi 
muskullar bor, chaynash muskullaridan tashqari, kvadrat, ponasimon-jag‘ 
muskullari, kvadrat suyakni ko‘taruvchi muskullar ham bo‘ladi. Til osti muskuli 
yo‘q, tilni til osti suyagini harakatlantiruvchi muskullar harakatga keltiradi. 
Parrandalarning tana muskullari
 
juda nozik, ko‘krak va bel-dumg‘aza 
bo‘limi kam harakatchan bo‘lganligi uchun dorsal muskullari juda kam 
rivojlangan, faqat bo‘yin muskullari yaxshi rivojlangan. 
Ko‘krak devori muskullaridan
 
qovurg‘aning ichki va tashqi muskullari, 
qovurg‘ani ko‘taruvchi ko‘ndalang to‘sh va narvonsimon muskullari bo‘lib, 
ko‘krak qafasini harakatga keltiradi va nafas olishda qatnashadi. Diafragma 
kuchsiz rivojlangan bo‘lib, faqat pastki tomonida pay burmalar shaklida bo‘ladi. 
Qorin devori muskullari juda nozik va yupqa. 

---

Parrandalarning qanot muskullari
 
kuchli rivojlangan, ularning soni ham 
ko‘p. Ulardan ko‘krak muskullari hamma qanot muskullari vaznining 45 foizini 
tashkil etadi. Qolgan hamma bo‘g‘imlarga ta’sir quluvchi muskullar sut 
emizuvchilarnikiga o‘xshash bo‘lib, yozish va bukish vazifasini bajaradi. Tirsak 
bo‘g‘imi yozilsa, bilaguzuk bo‘g‘imi ham yoziladi, bukilsa bukiladi, chunki tirsak 
bo‘g‘imi muskullari kuchli ta’sir etadi. 
Orqa oyoq muskullari
 
tuzilishi va soni jihatdan sut emizuvchilarnikiga 
o‘xshash bo‘ladi. 
Parrandalarning muskul paylari yaxshi rivojlangan bo‘lib, daraxt butoqlarini 
mahkam ushlash uchun xizmat qiladi. Shunday muskullardan nozik muskul – 
m.gracilis
diqqatga sazovordir. Chunki u juda yaxshi rivojlangan bo‘lib, uning 
paylari tizza bo‘g‘imiga o‘tib, boldir suyagining plantar yuzasida barmoqlarning 
yuza bukuvchi muskuliga qo‘shilib ketadi. Muskulning chandir qismi kichik boldir 
suyagining proksimal qismiga birlashadi.