N. B. Dilmurodov

Tos arteriyalari 
A-ayg‘ir va Б-biyalarning tos arteriyalari. 1-qorin aortasi, 2-yonboshning tashqi 
arteriyasi, 4-ichki yonbosh arteriyasi, 5-jinsiy a’zoning ichki arteriyasi, 8
1
-
yopqich arteriyasi, 10-kindik arteriyasi, 10
1
-siydik pufagining oldingi arteriyasi, 
11-bachadonning oldingi arteriyasi, 13-bachadonning o‘rta arteriyasi, 15-siydik 
pufagining orqa arteriyasi, 16-prostata bezi tarmog‘i, 16
1
-bachadonning orqa 
arteriyasi, 17-to‘g‘ri ichakning oldingi arteriyasi, 17
1
-to‘g‘ri ichakning o‘rta
arteriyasi, 17
11
-to‘g‘ri ichakning orqa arteriyasi, 18-oraliq arteriya, 19-
bulbouriteral arteriya, 20-jinsiy azoning yuqorigi arteriyasi, 21
1
-klitor arteriyasi, 
22-jinsiy a’zoning chuqur arteriyasi, a-to‘g‘ri ichak, b-siydik pufagi, c-jinsiy
a’zoning tashqi arteriyasi, e-bachadon. 
Yonboshning tashqi arteriyasi
– 
a.iliaca externa
beshinchi bel umurtqasi 
ostida qorin aortasidan ajraladi, yonbosh suyagi tanasining oldidan o‘tadi, son 

---

kanaliga tushadi. U son kanaliga kirishidan oldin yonboshning aylanma chuqur va 
sonning chuqur arteriyalarini beradi. 
Yonboshning aylanma chuqur arteriyasi – 
a.circumflexa ilium profunda
juda 
kuchli rivojlangan, old va orqa tarmoqlarni beradi. Old tarmog‘i bel va qorin 
devori muskullarini, orqa tarmog‘i esa tizza burmasi hamda sut bezini 
oziqlantiradi. 
Sonning chuqur arteriyasi – 
a.profunda femoris
orqa-pastki tomon yo‘nalishi 
bo‘ylab songa boradi. U qorin usti-jinsiy a’zo tomiri, yopuvchi muskul tarmog‘i va 
sonning aylanma o‘rta arteriyasini ajratadi. 
Qorin usti-jinsiy a’zo tomiri – 
truncus pudento-epigastricus
oldinga 
yo‘nalib, qorin devori muskullari uchun qorin usti orqa arteriyasi – 
a. epigastrica 
caudalis
ni; jinsiy a’zoning tashqi arteriyasi – 
a.pudenta externa
ni, buqalarda esa 
bundan tashqari, yorg‘oq va preputsiya uchun tashqi urug‘ arteriyasi 
– 
a.spermatica externa
ni ajratadi. Jinsiy a’zoning tashqi arteriyasi sigirda yirik, 
elinni oziqlantiradi va elin arteriyasi – 
a.uberis
deb yuritiladi. Qorin bo‘shlig‘idan 
chiqayotib, u elinning asosida elin asosining old va orqa arteriyalari – 
aa. basilares 
uberis caudalis et cranialis
ni beradi. Elin arteriyasining davom etayotgan tomiri 
elinning orqa qismi uchun elinning orqa arteriyasi 
– a.uberis caudalis
ni beradi va 
elinning old arteriyasi 
– a.uberis cranialis
sifatida odinga boradi. Undan sisterna 
arteriyasi – 
a.cisternae lactiferae
ajraladi. So‘rg‘ich asosida u anastomoz hosil 
qiladi va so‘rg‘ich arteriyasi – 
a.papillaris
ga o‘tadi.
Yopuvchi muskul tarmog‘i – 
ramus obturatorius
yopuvchi muskulga 
yo‘naladi.
Sonning aylanma o‘rta arteriyasi – 
a.circumflexa femoris medialis
sonning 
uzatuvchi, kvadrat va ikki boshli muskullarini qon bilan ta’minlaydi. 
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari:
Otda – yonboshning tashqi 
arteriyasidan yonboshning aylanma chuqur, bachadonning o‘rta va sonning chuqur 
muskullari ajraladi. Coo‘chqada – yonboshning tashqi arteriyasi qoramolniki 
singari tarmoqlanadi. Itda – yonboshning tashqi arteriyasi qorin bo‘shlig‘idayoq 
sonning chuqur arteriyasini beradi.