Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Узбекистон Республикасининг “Бухгалтерия хдсоби тугрисида”ги конун (янги тахрир), 2016
йил 13 апрель, 19-модда. Хусусий капитални х,исобга олиш.
590

---

axborotlami aks ettirishni tasniflaydi. Buxgalteriya balansida xususiy 
sarmoyani umumiy summasigina oshkor qilinishi kerak.
Xususiy kapital va uning tarkibiy qismlari haqidagi axborotlami 
tarkibiy qismi sifatida ochib berilishi 14 son BHMS bilan tarkiblanadi. 
Barcha 
xo'jalik 
yurituvchi 
subyektlar 
(banklar 
va 
byudjet 
tashkilotlaridan tashqari) xususiy kapital to'g'risidagi axborotni 
tayyorlash va ochib berish jarayonida mazkur standart talablarini 
bajarishlari kerak.
O 'z sarmoyasi (xususiy kapital) to'g'risidagi hisobotda o'z 
sarmoyasining harakati, zaxiralarni shakllantirish, to'lash uchun 
hisoblangan dividendlar to'g'risidagi axborot taqdim etiladi.
Xususiy kapital to'g'risidagi hisobotni tuzish maqsadi bo'lib, 
xususiy kapitalning hisobot davri boshiga va oxiriga bo'lgan holati va 
hisobot davri mobaynida uning tarkibidagi o'zgartirishlar haqidagi 
axborotni ochib berish hisoblanadi.
Xususiy kapital to'g'risidagi hisobotga bo'lgan tushuntirishda 
xo'jalik yurituvchi subyekt xususiy kapital qatnashchisining chiqib 
ketishi, aksiyadorlik jamiyati tomonidan aksiyalaming sotib olinishi 
yoki sotib olingan aksiyalami bekor qilinishi, aksiyalar nominal 
qiymatining pasayishi yoki boshqa sabablarga ko'ra kamayib ketganligi 
haqidagi ma’lumotlar keltiriladi.
Hisobotning xususiy kapital to'g'risidagi qismiga oid tushuntirish 
xati "Hisob siyosati va moliyaviy hisobotlar” Buxgalteriya hisobi milliy 
standard (1-son BHMS)da nazarda tutilgan talablarga muvofiq tuziladi.
Aksiyadorlik jamiyatlari xususiy kapital to'g'risidagi tushuntirishda 
quyidagilar haqidagi axborotni keltiradilar:
a) obuna amalga oshirilishi nazarda tutiladigan aksiyalaming 
umumiy soni va nominal qiymati;
b) nazarda tutilgan miqdorlar bilan taqqoslaganda obuna amalga 
oshirilgan aksiyalaming umumiy miqdori va nominal qiymati;
v) aksiyalarga obunaning borishi chog'ida olingan mablag'lar 
umumiy summasi;
591

---

g) ayrim turlar va toifalar bo‘yicha ustav kapitali tarkibidagi 
aksiyalar;
d) imtiyozli aksiyalar bo'yicha toianm agan jamlangan dividendlar 
summasi;
e) aksiyalar ko4rinishida toianadigan dividendlar, xususan, 
toianadigan aksiyalaming soni va qiymati, shuningdek, ulaming turlari 
yoki toifalari to ‘g‘risida;
j) hisobot davrida yuz bergan maydalash yoki qo‘shib yuborishlar 
va aksiyalaming maydalanishi yoki qo‘shib yuborilishigacha va undan 
keyingi aksiyalaming nominal qiymati to ^ risid a g i.
Aksiyalarga obunaning borishi ch o g id a olingan m ablagiar 
umumiy summasi tushuntirishda quyidagilar bo‘yicha keltiriladi:
a) aksiyalar uchun haq sifatida kirim qilingan barcha pul 
m ablagiari, aksiyalar soni ko‘rsatilgan holda;
b) aksiyalar uchun to io v sifatida kirim qilingan mol-mulkning 
qiymat bahosi, aksiyalar soni ko‘rsatilgan holda;
v) aksiyalar uchun haq sifatida kirim qilingan chet el valyutasining 
umumiy summasi, aksiyalar soni va hisobda valyuta kirim qilingan kursi 
ko'rsatilgan holda.
Ustav kapitali tarkibidagi aksiyalar haqidagi axborot tushuntirishda 
ayrim turlar va toifalar bo4yicha keltiriladi:
a) chiqarilgan aksiyalar soni, ustav kapitalining toianm agan qismi
*
ko‘rsatilgan holda;
b) aksiyaning nominal qiymati;
v) muomalada b o ig a n aksiyalar sonida hisobot davri mobaynidagi 
o ‘zgartirishlar;
g) aksiyalar bilan b o g iiq huquqlar, imtiyozlar va cheklashlar, shu 
jumladan dividendlaming taqsimlanishi va kapitalning qaytarib berilishi 
bo6yicha cheklashlar;
d) jamiyatning o ‘ziga, uning sho‘ba va uyushgan korxonalariga 
tegishli aksiyalar;
e) ular egalik qilayotgan muassislar ro‘yxati va aksiyalar soni;
j) ijroiya organi a ’zolarining mulki b o ig a n aksiyalar soni;
592

---

z) opsionlar va boshqa kontraktlarga binoan chiqarish uchun 
zaxiralashtirilgan 
aksiyalar, 
ularning 
muddatlari 
va 
summalari 
ko‘rsatilgan holda;
i) 
konvertatsiyalanadigan 
(aksiyalar 
yoki 
obligatsiyalarga) 
aksiyalaming soni va nominal qiymati hamda ushbu aksiyalaming 
qarzga oid qimmatli qog‘ozlarga konvertatsiya qilinishi hollarida yuzaga 
kelishi mumkin b o ig an majburiyatlar.
Boshqa 
barcha 
xo‘jalik 
yurituvchi 
subyektlar 
moliyaviy 
hisobotlarga 
oid 
izohlarda 
quyidagilar 
to ‘g ‘risidagi 
axborotni 
keltiradilar:
a) 
egalik 
qiluvchilar 
o‘rtasida 
ustav 
kapitali 
ulushining 
taqsimlanishi;
b) ushbu ulushlarga tegishli huquqlar, imtiyozlar yoki cheklashlar; 
v) ustav kapitali tarkibida egalik qiluvchilar ulushi tarkibidagi
o‘zgartirishlar.