|
ЙИЛГА
ҚАДАР
ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ
КОМПЛЕКС
РИВОЖЛАНТИРИШ
КОНЦЕПЦИЯСИДА
РАҚАМЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ
365
МАДЖИДОВ Р.Р.
ЎЗБЕКИСТОНДА
ЭЛЕКТРОН
ҲУКУМАТ
ДИНАМИКАСИ
371
МАДЖИДОВ Р.Р.
НАБИЕВА Д.
ЯШИРИН
ИҚТИСОДИЁТНИНГ
ЖАМИЯТГА
ТАЪСИРИ ВА БАРТАРАФ ЭТИШ ЙЎЛЛАРИ
375
АКБАРОВА С.Ш.
ОЧИЛОВА Г.О.
БЎЛАЖАК
РАҲБАР
ХОДИМЛАР
ТАЙЁРЛАШГА
ҚЎЙИЛАДИГАН
ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ
ТАЛАБЛАР
381
ҲАКИМОВА М.Ф.
ДЖУРАЕВА М.Т.
МУСАХАНОВА Г.М.
ОЛИЙ
КАСБИЙ
ТАЪЛИМ
ТИЗИМИДА
ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ
386
СУВОНКУЛОВ А
АКМЛАРДА
ИЖОДИЙ
ТАШАББУСЛАР
МАРКАЗЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ
ТАҲЛИЛИ
392
IBRAGIMOVA G.H
SHOMUROTOVA N.N.
OLIY TA’LIM MUASSASALARI TALABALARINING
MUSTAQIL ISHINI TASHKIL ETISHNING MAZMUNI
VA SHAKLLARI
394
UMARALIEVA F. F.
AVTORITET FAYLLAR MA’LUMOTLAR BAZASINI
YARATISH USUL VA VOSITALARI
397
MIRHODJAEVA N. SH.
QURBONOV O. T.
OMONOV A. T.
IQTISODIY MASALALARNI YECHISHDA MATEMATIK
METODLARDAN FOYDALANISH
404
АБДУЛЛАЕВА Р.М.
КАРИМОВА Қ.А.
ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ИНТЕРФАОЛ УСУЛЛАРДАН
ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ
409
ҚУРБОНОВ О.Т.
ДИФФЕРЕНЦИАЛ
ТЕНГЛАМАЛАР
НАЗАРИЯСИНИНГ
ИҚТИСОДИЁТДАГИ
БИР
ТАДБИҚИ ҲАҚИДА
412
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)
8
1-шўъба. РАҚАМЛИ ДАВРДА ИҚТИСОДИЁТ ВА
БОШҚАРУВНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ
ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ,
ИЖТИМОИЙ ВА ХУҚУҚИЙ ЖИХАТЛАРИ
MAMLAKAT INVESTITSION MUHITINI SHAKLLANTIRISHDA
RAQAMLI IQTISODIYOTNING MOHIYATI
i.f.d., prof. N.M.Maxmudov
TDIU “Makroiqtisodiyot” kafedrasi professori
N.R.Avazov
TDIU “Iqtisodiyot” fakulteti talabasi
Raqamli iqtisodiyot hamda investitsiya masalalari bugungi kunda
mamlakat iqtisodiyoti oldida turga eng dolzarb masalalardan bo‘lib hisoblanadi.
Chunki hozirgi kunda aynan mana shu ikki masala iqtisdiyotni rivojlanishini
belgilab bermoqda. Bu haqida mamlakatimiz Prezidenti Shavkat Miromonovich
Mirziyoyev quyidagi fikrlarni bildirib o‘tgan edilar:
Iqtisodiyotning barcha sohalarini raqamli texnologiyalar asosida
yangilashni nazarda tutadigan Raqamli iqtisodiyot milliy konsepsiyasini ishlab
chiqishimiz kerak. Shu asosda “Raqamli O‘zbekiston-2030” dasturini hayotga
tatbiq etishimiz zarur. Raqamli iqtisodiyot yalpi ichki mahsulotni kamida 30
foizga o‘stirish, korrupsiyani keskin kamaytirish imkonini beradi. Nufuzli
xalqaro tashkilotlar o‘tkazgan tahlillar ham buni tasdiqlamoqda.
Xorijiy investitsiyalarni keng jalb qilish uchun mamlakatimizning
investitsiya salohiyatini to‘la namoyon etish choralarini ko‘rishimiz kerak. Biz
iqtisodiyotimizga sarmoya kiritishga intiladigan investorlar uchun hududlar va
tarmoqlar bo‘yicha investitsiya loyihalarini puxta shakllantira olsak, bu
masalada ijobiy natijaga erishish mumkin
1
.
Mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishda investitsiyalar muhim rol o‘ynaydi.
Investitsiyalar asosida mamlakat iqtisodiyotini jadal rivojlantirishga erishish
mumkin. Investitsiyalarni iqtisodiyotga jalb qilish uchun esa mamlakatda eng
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “2019-yil uchun mo‘ljallangan eng muhim
ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojaatnomasi”.// Xalq so’zi, 2018 yil 29 dekabr.
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)
9
avvalo investitsion muhit shakllangan bo‘lishini talab qiladi.Investitsion muhitga
esa hozirda raqamli iqtisodiyot o‘zining katta ta’sirini ko‘rsatadi. Raqamli
iqtisodiyot asosida eng avvalo mamlakatda korrupsiya darajasini keskin
tushirish mumkin. Ma’lum-ki, investitsion muhitga eng katta salbiy ta’sir
qiluvchi omillardan biri bu mamlakatdagi korrupsiya darajasi hisoblanadi.
Qanchalik mamlakatda korrupsiya darajasi past bo‘lsa, unda bu mamlakatda
investitsion muhit shakllanishi tez amalga oshadi. Natijada mamlakat
iqtisodiyotiga kirib kelyotgan investitsiya hajmi oshadi.
O‘zbekiston Respublikasida raqamli iqtisodiyot dasturini hayotga tadbiq
qilish eng kami bilan quyidagilarga erishishga imkon beradi:
–
Yangi texnologiyalar yaratishga halaqit berayotgan huquqiy
to’siqlarni yangi normativ-huquqiy baza yaratish yordamida to’liq bartaraf
qiladi;
–
Raqamli iqtisodiyot infratuzilmasini yaratish va rivojlantirish, shu
jumladan, tarmoqlar, ma’lumotlarni qayta ishlash markazlari, texnik va dasturiy
ta’minotning zamona talablariga mos ravishda rivojlanishiga imkon beradi;
–
Ta’lim tizimining har tomonlama rivojlanishini va yangilanishini
ta’minlaydi;
–
Mamlakatdagi turli-tuman kompaniyalarning, firmalarning, davlat
korxonalarining hamda biznesning rivojlanishiga puxta asos yaratadi;
–
Raqamli iqtisodiyot sohasida faoliyat ko’rsatadigan ko’plab
tashkilotlar hosil bo’lishiga olib keladi.
Ushbu raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish dasturi quyidagi maqsadlarini
amalga oshirish uchun hizmat qilishi kerak:
–
O’zbekiston Respublikasida raqamli iqtisodiyotning ekotizimini
yaratish;
–
Mamlakat
raqamli
iqtisodiyot
tizimining
institutlari
va
infratuzilmasini yaratish;
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)
10
–
Respublikaning barcha tarmoqlarini qamrab oluvchi information
jamiyat tashkil qilish uchun kerakli bo’lgan barcha chora-tadbirlarni amalga
oshirish;
–
Global
miqyosda
va
global
bozorlarga
respublikamizning
raqobatbardoshliligini oshirish.
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish boshqa mamlakatlar kabi, O‘zbekiston
uchun ham uning dunyo miqyosidagi raqobatbardoshligini belgilab beradigan
strategik ahamiyatga molik masalalardan biri hisoblanadi. Shuni ham tan olish
kerakki, O‘zbekistonga bugungi kunda maqbul keladigan tadbir qisqa davrda –
birinchi navbatda, texnologik ortda qolishdan qutulishdir. Hosirda esa
mamlakatimizda zarur miqdordagi to’laqonli iqtisodiyot sub’ektlari yo‘qligi
tufayli yetuk va to’laqonli raqamli iqtisodiyotni o‘z-o‘zidan shakllantirish uchun
shartsharoitlar yo‘q. Bu esa davlatimizga raqamli iqtisodiyotning rivojlanishini
uchun shart-sharoitlar yaratish, uni eng kerakli sohalarga yo’naltirish va bu
jarayonni imkoniyat darajasida rag‘batlantirish zarurligi demakdir.Milliy
iqtisodiyotimizning yana bir muhim ajralib turadigan jihati shundaki, YIM
asosiy qismi davlat korporatsiyalari (yoki davlat ishtiroki ulushi katta bo‘lgan
kompaniyalar) tomonidan yaratiladi. Ishlab chiqarishning ko‘plab tarmoqlarida
davlat ishtirokidagi o‘yinchilar bozorning 80% gacha bo‘lgan qismini tashkil
qilishi mumkin. Bunday sharoitlarda profilli vazirliklar yoki davlat
korporatsiyalari rahbarligi ostida industrial raqamli platformalar yaratish eng
oqilona qadam bo‘lib hisoblanadi. Bunday platformalar raqamli iqtisodiyotning
tez rivojlanishi va unga mos keluvchi texnologiyalarning keng tarqalishi uchun
zarur infratuzilma bazisini yaratadi. Raqamli iqtisodiyot platformalari tuzishda
asosiy e’tiborni quyidagi yo‘nalishlarga qaratish zarur: telekommunikatsiyalar,
energetika, transport, sog‘likni saqlash, soliq va soliqqa tortish, dori-darmonlar
logistikasi,ma’lumotlarni qayta ishlash, turizm, tashqi iqtisodiy faoliyat,
ko‘chmas mulk savdosi va ishlab chiqarish. Aynan shu sohalarning rivojlanishi
infratuzilma va texnologik bazis yaratishga imkon beradi.So‘ngra ularni boshqa
sohalarga ko‘chirgan holda O‘zbekiston yetuk raqamli iqtisodiyotni maksimal
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)
11
darajada tez rivojlantirishi mumkin boladi. Bunday yondashuv bugungi kunda
respublikamiz uchun eng maqsadga muvofiq bo‘lib ko‘rinadi, lekin u ham
kamchiliklardan xoli emas, albatta. Ammo mos keluvchi strategiya unga
asoslanishi lozim bo‘lgan raqamli iqtisodiyot konsepsiyasini shakllantiish uchun
taxmin qilingan yo‘l risklarini ham, raqamli iqtisodiyot risklarini ham hisobga
olish lozim.
Mamlakatda raqamli iqtisodiyotni rvojlantirishning asosiy yo‘nalishlari sifatida
quyidagilarni ko‘rsatib o‘tish mumkin:
davlat va xo‘jalik organlari, mahalliy davlat organlarining joylarda zarur
axborot tizimlari va resurslarini, dasturiy ta'minot va elektron xizmatlarning
joriy qilinishini muvofiqlashtirishlarini belgilab olish;
mamlakatda raqamli iqtisodiyot, axborot texnologiyalari bozorini,
jumladan davlat xususiy sherikchiligi asosida texnopark va kovorking-markazlar
faoliyatini tashkil qilish orqali xorijiy sarmoyalarni jalb qilish uchun qulay
sharoit yaratish;
zamonaviy telekommunikatsiya infratuzilmasi, aloqa texnologiya va
tarmoqlarini
rivojlantirish,
zamonaviy
telekommunikatsiya
xizmatlarini
rivojlantirishni joriy qilishni muvofiqlashtirish;
davlat boshqaruvida va iqtisodiyot sohalarida elektron xizmatlarni joriy
qilish, elektron tijorat va dasturiy ta'minot bozorini rivojlantirish orqali raqamli
iqtisodiyotni yuksaltirish;
Internetning milliy segmentini, raqamli media-kontentni tashkiliy,
moddiy-texnik va iqtisodiy qo‘llab-quvvatlash orqali rivojlantirish bo‘yicha
takliflar ishlab chiqish;
shahar va hududiy infratuzilmani boshqarishda foydalanish, xususan
turar-joy va kommunal xizmat ko‘rsatish, transport logistikasi, xavfsiz va «aqlli
shahar» uchun «aqlli tizim»larni ishlab chiqish;
malakali kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish.
Xulosa o‘rnida aytish mumkin-ki, raqamli iqtisodiyot mamlakat
investitsion muhitiga bevosita o‘zining ta’sirini o‘tkazib keladi. Investorlar ham
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)
12
investitsiya tikishdan avval mamlakat iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy holatini
o‘rgangan holda investitsiya kiritishda ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu holatda ham
mamlakatda raqamli iqtisodiyot holati yaxshi bo‘lsa, bu investor uchun juda
katta qulayliklar yaratib beradi. Eng avvalo investorning vaqti hamda ortiqcha
harajatlari tejaladi. Bu o‘z-o‘zidan ham davlatga ham investorning o‘ziga va ens
asosiysi mamlakat aholisiga juda katta foyda keltiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
