Microsoft Word 2-декабрь конф-2019 doc

Granger sabab-oqibat testining STATA 13 dasturidagi natijalari* 
Tenglama 
natijaviy belgisi 
Modeldan 
chiqarilgan omil 
Xi-kvadrat 
Erkinlik darajasi Xi-kvadrat 
ehtimollik 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

123 
belgi 
Eksport 
Investitsiya 
0.14792 
2 
0.929 
Eksport 
Barchasi 
0.14792 
2 
0.929 
Investitsiya 
Eksport 
7.7725 
2 
0.021 
Investitsiya 
Barchasi 
7.7725 
2 
0.021 
*Izoh: Jadvaldagi natijalar muallif tomonidan STATA 13 dasturi yordamida olingan. 
1-jadvalda O`zbekistonda xorijiy investitsiyalar va eksport hajmi 
o`rtasidagi bog`liqliklarni aks ettiruvchi modellar hamda ushbu modellarni 
baholab, sabab oqibat yo`nalishini ko`trsatuvchi Granger sabab-oqibat testi 
natijalari keltirilgan. Bu yerda eksport - O`zbekistondagi muayyan yildagi 
eksport hajmi, investitsiya esa xorijiy investitsiyalarning solishtirma 
baholaridagi qiymatlari. 3-rasmdagi natijalaridan ko`rish mumkinki, ikkala 
modelning xi-kvadrat testlari p-qiymatlari ham 0.05 da statistik jihatdan 
ahamiyatli. 
Eksport natijaviy belgi eksport va investisiyaning laglangan qiymatlari 
omil belgi qilib olingandagi modelning determinatsiya koeffisiyenti 0.693 ga 
hamda investitsiya natijaviy belgi eksport va investitsiyaning laglangan 
qiymatlari omil belgi qilib olingandagi modelning determinatsiya koeffisiyenti 
esa 0.976 ga teng. Demak, ikkinchi model birinchi modelga nisbatan yaxshiroq, 
ya`ni eksport hajmi xorijiy investitsiyalarga ta`sir qilishini aks ettiruvchi model 
ishonchliroq. 2-jadvaldagi Granger sabab-oqibat testi natijalari ham ikkinchi 
modelda aks etgan sabab-oqibat bog`liqligi ishonchliroq ekanligini ko`rsatadi.
Yuqoridagi tahlillarga asosolanib, xorijiy investitsiyalar va eksport hajmi 
o`rtasidagi bog`lanish eksport hajmidan xorijiy investitsiyalarga qarab 
yo`nalgan, ya`ni 2005-2017-yillardagi ma`lumotlarga asoslanib, shu davrda 
eksport hajmining o`zgarishi xorijiy investitsiyalar jalb qilinishining 
o`zgarishiga olib kelgan deb xulosa qilish mumkin. Bu natijalar yordamida bir 
necha muhim xulosalarga kelishimiz mumkin.
Birinchidan, O`zbekistonda, 2005-2017 yillarda asosiy kapitalga kiritilgan 
xorijiy investitsiyalar muntazam o`sish sur`atlariga ega bo`lgan, ekpsort hajmi 
esa 2012-2016 yillarda nisbatan nobarqaror o`sish sur`atlari kuzatilgan.
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

124 
Ikinchidan, eksport hajmini va xorijiy investitsiyalar o`rtasida bog`lanish 
mavjud.Ya`ni, eksport hajmini oshirishga va xorijiy investitsiyalar jalb 
qilinishini ko`paytirishga qaratilgan, iqtisodiy tadbirlar o`zaro bog`liq va bir-
biriga ta`sir etadi. 
Uchinchidan, 
bog`liqlik 
yo`nalishi 
eksport 
hajmidan 
xorijiy 
investitsiyalarga tomon bo`lganligi uchun mamlakatga jalb qilinadigan xorijiy 
investsiyalarni oshirishda investitsion jozibadorlikni oshirish uchun avvalo 
eksport qiluvchilar uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish lozim. Shundan 
so`ng, eksport hajmining oshishi xorijiy investitsiyalarnI jalb qilinishining ham 
oshishiga olib keladi.