Bevosita prukash tizimi, yonilgini 15% tejashga, yonib bo‘lgan

278

---

Benzinli dvigatellami gaz yonilg‘isiga oHkazilgandagi
ко (rsatkichlarining о ‘zgarishi
9.3-jadval
№
Ko‘rsatkichlar
Yonilg‘ining turi
Metan
Propan-butan
gazi
1
Dvigatel quvvatining kamayishi (quyidagi
ko‘rsatkichlaning pasayishi hisobiga)
- aralashmaning issiqlik berishi Nd,%
9...10
2...3
- to‘ldirish koeffitsienti r|v, %
3...5
3...5
- mexanik foydali ish koeffitsienti rjm, %
4...5
2...3
2
Jami yo‘qotilan quwat, %
16...20
7...11
3
Gazda 
ishlagandagi 
quvvatni, 
benzinda
ishlagandagi quvvatga nisbati, %
84...80
93...89
9.7. Gaz bilan ishlovchi dvigatellaming ta’minlash tizimi
Gaz yonilg4isini afzalliklarini hisobga olgan holda yuk va 
yengil avtomobillarini gaz yonilg'isiga o'tkazish, hozirga kelib, 
jadallik bilan olib borilmoqda.
Gaz yonilg'isi sifatida siqilgan tabiiy gaz va suyultirilgan neft 
gazlari qo'llanilmoqda.
Siqilgan gaz metan gazi bo‘lib, u juda yuqori bosimda ham 
suyuq holatga o'tmaydi. Bu gaz qo'llaniladigan avtomobillarda 20 
MPa (200 kG/sm2) bosimga chidaydigan ballonlardan foydalaniladi.
Suyultirilgan gazlar propan va butandan iborat bo'lib, bu 
aralashma 1,6...2,0 MPa bosim ostida gaz ballonlarida, ya’ni past 
bosimli ballonlarda saqlanadi.
Qo'llanilayotgan gazning turiga qarab siqilgan gazga ishlovchi 
dvigatellar va suyultirilgan gazga ishlovga dvigatellarga bo'linadi.
Dvigatellami gaz yonilg'isiga o'tkazish ikkita yo'nalishda olib 
borilmoqda:
1. Suyuq yonilg'ida ishlovchi dvigatellami ta’minlash tizimiga 
ma’lum o‘zgartirishlar kirgizib, gaz yonilg'isiga o'tkazish;
2. Faqat gaz yonilg‘isiga ishlovchi dvigatellami ishlab chiqa­
rish.
279

---

Dvigatelni yurgizib yuborish yoki avtomobilni ishlatish dav­
rida, gazni tugab qolishi oqibatida, yaqin makonga yetib olishning 
qiyinligi tufayli faqat gazga ishlovchi dvigatellar keng tarqal- 
mayapti.
Shunday boisada, gaz yonilg‘isining afzalligini hisobga olib, 
gazga ishlovchi dvigatellami takomillashtirish ustida ishlash va 
ulami ishlab chiqarish e’tibordan chetda qolayotgani yo‘q.
Dvigatelni gaz yonilg‘isiga o‘tkazishning samarali usuli, mav­
jud benzinga ishlovchi dvigatellarga qo‘shimcha qurilmalami 
qo‘llash bilan ta’minlash tizimini gaz yonilg‘isiga o‘tkazish 
hisoblanmoqda. Afzalligi shuki, bularda benzinga ishlovchi 
ta’minlash tizimi ham ishchi holatda saqlanib turadi.
Siqilgan gaz bilan ishlaydigan gaz ballonli 
uskunasining 
prinsipial sxemasi 9.1-rasmda keltirilgan.
10
11