O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Yurak urishining to`xtash belgilari: 
* Ko`z qorachig’ining kengayishi.
 
* Uyqu arteriyasida pulsning yo`qligi. 
*
 
Nafas olishmnng to`xtashi 
* Refleksning mavjud emasligi 
Yuqoridagi holatlar ko`zatilganda quyidagi tartibda xarakat qilish lozim: 
1. Jabrlanuvchi chalqanchasiga qattiq yuzaga yotqiziladi.
2.
Biror kiyimi dumaloqlanib bo`yni tagaga qo`yiladi. 
3.
Boshini orkaga egib, og’zi yopiladi. 
4.
"Og’izdan-og’izga" yoki "og’izdan-burunga" usulida sun’iy nafas bsriladi. 
5. YUrak bilvosita uqlanadi. 
Agar jaroxatlangan shaxsning ko`z korachig’i kengaygan va pul’s urishi sezilmasa, 
kon aylamishini tiklash maksadida sun`iy nafas berish bilan bir vaqtda yurak 
uqalanishi lozim. Uqalashda o`ng qo`lning kafti jarohatlangan shaxsiing ko`kragiga 
qo`yiladi va tez-tez (minugiga 60 marta)bosiladi. Tananing pastki qismlari joylashgan 
vena qon tomirlaridagi qonni yurakka kelishini tezlatish maqsadida oyoqni 0,5 m 
gacha yuqoriga ko`tarib qo`yish mumkin. Agar bu yordamlarni bir kishi bajarayotgai 
bo`lsa, 2-3 marta sun`iy nafas bergach, 10-12 marta yurakni tashqi uqalash tavsiya 

---

182 
etiladi. Jaroxatlangan shaxsning o`ziga kelganini nafas olishini tiklanishi, rangini 
qizarishi ko`z qorachig’ini qisqarishi kabi belgilardan bilib olish mumkin.Buni 
tekshirish uchun massajni 2-3 sek to`xtatib turish mumkin. Agar jaroxatlangan 
shaxsda o`ziga kelish holatlari kuzatilmasa, sun`iy nafas berish va yurakni uqalashni 
vrach kelgunga qadar davom ettirish kerak. 
3. Maneken-trenajyorlarda tajriba ishi Og’izdan-og’izga sun`iy nafas 
oldirish 
-maneken chalkancha yotkiziladi, qo`krak qafasini ochish uchun kiyimlari 
echilib, sun`iy nafas oldirishga tayyorlanadi. Maneken boshini yonboshlatib, og’iz 
bo`sh.chig’i begona narsalardan tozalanadi: 
-nafas yo`lini to`g’irlash maqsadida maneken boshi tagiga bir ko`lni va 
pssxonasiga ikkinchi ko`lni ko`yib iloji borncha boshi orqa tomonga egiladi: 
-maneken og’izga doka ko`yilib, og’iz bilan kuchli havo (nafas) 
yuboriladi: 
-nafas yuborish xar 5-6 sekundda bir marta yoki bir minutda 10-12 marta 
amalga oshirilishi zarur: 
-xar gal havo yuborilganidan so`ng nafas qayta chikishi uchun maneken 
og’zi va burni bushatiladi.