8. Audio va video fayllarni siqish standartlarini rivojlantirishga bo„lgan jhtiyojni
amallarni bajarish foydalanuvchidan ma‟lum darajada geometrik bilimlarni talab
qiladi. Geometrik tushunchalar, formulalar, faktlar, (birinchi navbatda ikki va uch
o„lchovga tegishli) kompyuter grafikasida o„ziga xos maxsus o„rinni egallaydi.
Geometrik yondashish, tasavvur va fikrlar hisoblash texnikasining imkoniyatlarini
doimo tezkor kengayishi bilan birgalikda kompyuter grafikasining jiddiy rivojlanishi
yo„lida va ko„p sohalarda keng ishlatilishiga manba bo„ldi. Ayrim hollarda oddiy,
elementar geometrik metodikalar katta geometrik masalalarni echish etaplarida
18
Dastlab biz koordinatalarni almashtirishning umumiy masalalarini ko„rib
chiqamiz. k
i
sonli qiymatlar orqali fazoda nuqtalarning joylashuv holatini tavsiflovchi
(k
1
, k
2
, …, k
n
) bazisda n-o„lchovli koordinatalar sistemasida berilgan bo„lsin.
Kompyuter grafikasida asosan ikki o„lchovli (n=2) va uch o„lchovli (n=3)
koordinatalar sistemasidan foydalaniladi. Agar N-o„lchovli koordinatalar sistemasi
(т
1
, т
2
, …, т
N
) bazisda belgilansa va yangi sistemada koordinatani aniqlash vazifasi
qo„yilsa, u holda echimni quyidagi ko„rinishda yozish mumkin:
,
...,
,
,
.
.
.
,
...,
,
,
,
...,
,
,
2
1
2
1
2
2
2
1
1
1
n
N
N
n
n
k
k
k
f
m
k
k
k
f
m
k
k
k
f
m
bu yerda
i
f
funksiya i-chi koordinatani hisoblash, k
i
sistemasidagi koordinatalar
argumenti.
(т
1
, т
2
, …, т
N
) ma‟lum koordinatalar bilan (k
1
, k
2
, …, k
n
) koordinatani
aniqlash bo„yicha teskari vazifani ham qo„yish mumkin. Teskari vazifaning echimini
quyidagicha yozamiz:
,
...,
,
,
.
.
.
,
...,
,
,
,
...,
,
,
2
1
2
1
2
2
2
1
1
1
N
N
n
N
N
m
m
m
F
k
m
m
m
F
k
m
m
m
F
k
bu yerda
i
F
funksiya teskari almashtirish.
Koordinatalar sistemasi o„lchamlari mos kelmagan (n ≠ N) vaziyatda,
koordinatani bir qiymatli almashtirishni amalga oshirishning imkoni bo„lmaydi.
Masalan, ikki o„lchovli ekran koordinatalari bo„yicha tasvirlanuvchi ob‟yektlarning
uch o„lchovli koordinatalarini qo„shimcha shartlarsiz birqiymatli aniqlash mumkin
emas.
Agar sistemalar o„lchami bir-biriga to„g„ri (n = N) kelsa ham, to„g„ri va teskari
vazifalarni bir qiymatli yechib bo„lmaydigan vaziyatlar bo„lishi mumkin.
Koordinatalarni almashtirish quyidagicha tavsiflanadi:
koordinatalar sistemasi bo„yicha – masalan, qarama-qarshi sistemalardan
to„g„ri burchakliga almashtirish;
f
i
almashtirish funksiyalari turi bo„yicha.
Almashtirish funksiyalarining turi bo„yicha chiziqli va nochiziqli almashtirishlarga
bo„linadi. Agar barcha i = 1, 2, …, N funksiyalarda (k
1
, k
2
, …, k
n
) argumentlariga
mos ravishda f
i
– chiziqli bo„lsa, ya‟ni
,
...
1
,
2
2
1
1
n
i
n
in
i
i
i
a
k
a
k
a
k
a
f
bu yerda а
ij
– o„zgarmaslar, unda qanday o„zgartirishlar chiziqli deb ataladi, n = N da
affin.
Agar hech bo„lmaganda i funksiya uchun (k
1
, k
2
, …, k
n
) argumentlariga mos
ravishda f
i
– nochiziqli bo„lsa, u holda koordinatalarni almashtirish chiziqli emas.
19
Masalan,
X = 3
x + 5
y,
Y = 4
xy + 10
y
almashtirish nochiziqli, chunki Y ni ifodalashda xy qatnashayapdi.
Endi koordinatalar tekisligida almashtirishlarning alohida turlarini ko„rib
chiqamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: