Korparativ boshqaruv

II. Amaliy qism: Yengil sanoat korxonalarida xorijiy

investitsiyaning  ro’li

2.1.  O’zbekiston Yengil sanoatiga kiritilgan investitsiyalar.

To‘qimachilik tarmog‘i korxonalarining yaratilayotgan mahsulotining

raqobatbardoshligini va eksportining dinamik rivojlanishida eng asosiy

indikatorlardan biri bo‘lib chet el investitsiyalarnig oqimi hisoblandi.

Xorijiy investorlarning bizning tarmoqqa bo‘lgan qiziqishlari, quyidagi

faktorlarda o‘z ifodasini topadi. Bular:

- Mamlakatimizda barqaror va sifatli xom ashyo bazasining mavjudligi;

- Energoresurslar uchun qulay narxlar;

- Nisbatan arzon yuqori malakali mexnat resurlarning mavjudligi;

Eng asosiysi hukumatimiz tomonidan yaratilayotgan keng imkoniyatlar va

berilayotgan imtiyozlarda o‘z ifodasini topadi.

Investitsiyalarni jalb qilishning keng tarqalgan usullaridan biri bu qo‘shma

korxonalar tashkil etishdir.

Qo‘shma korxonalar xalqaro kooperatsiyaning eng murakkab shakli

hisoblanadi. Xalqaro kooperatsiyaning shakli sifatida qo‘shma korxonalar kuchli

xamkorlik aloqalari, tomonlarning uzoq muddatli va mustahkam xamkorligi bilan,

va bir vaqtning o‘zida og‘irlik darajasi bilan xarakterlanadi. Bu birinchi navbatda

ularning ishtirokchilari ushbu iqtisodiy aksiyaga shunchaki tovar emas, boshqa

kooperatsiya turlarida bo‘lgani kabi, balki o‘z kapitallarini qo‘yishlari bilan

asoslanadi. Qo‘shma korxonalar yangi korxonalarni tashkil etishda vaqt va

mablag‘larni tejash, progressiv texnika va texnologiyalarni ishlatish, ichki bozorda

mavjud bo‘lmagan tovarlarni ishlab chiqish, yangi ish o‘rinlarini tashkil etish va

shu bilan aholining bandlik darajasini oshirish xamda valyuta mablag‘larini olish

maqsadida tashqi bozorga tez chiqish muammolarini echishga yordam beradi.

---

18

Qo‘shma korxonalar investitsiyalarning barcha oqimlarida asosiy o‘rinni

egallab keladi. Qo‘shma korxonalarning chet el investitsiyalar tizimidagi

ahamiyatining aniqroq ifodasini quyidagi chizmada ko‘rish mumkin. (1-chizma)

O‘zbekistonda qo‘shma korxonalarni samarali tashkil etish va rivojlantirish

iqtisodiyotni, xususan eksport salohiyatini rivojlantirishning perspektiv va etakchi

yo‘nalishlarini ifodalaydi.

Yalpi mahsulotning hajmida eksport ulushi o‘sishining ijobiy dinamikasini

ta’kidlash joiz. Bu natijaga chet el xamkorlarini nafaqat moliyaviy qo‘yilmalar,

balki mahsulot sifatini oshiradigan va uning jahon bozorida raqobatbardoshligini

ta’minlaydigan ishlab chiqarishning innovatsion elementlarini amalga oshirish

orqali qo‘shma korxonalar tashkil qilish yo‘li bilan erishildi.

Chet el investitsiyalar oqimida qo‘shma korxonalarning o‘rni

To‘qimachilik sanoat eksporti rivojlanishining asosiy instrumenti bo‘lib

qo‘shma korxonalar tashkil etish hisobiga chet el kapitalini (investitsiyalarini) jalb

qilish hisoblanadi.

Real investitsiyalar:

(to’g’ridan-to’g’ri

investitsiyalar) ishlab

chiqarishda

Intelektual:

-kurslarni tayyorlash;

-malakani  berish;

Portfel  investitsiyalar:

-Qo’shma korxonalar

investitsiyalarini  xarid qilish

Chet el investitsiyalari  ishtirkida

korxonalarni

tashkil  qilish:

100%-Chet el kapitali  bilan

  ishtirok

etayotgan  korxonalar

Qoshma  korxonalar  (chet el

kapitalning  ulushi 100% dan  oz)

Chet el investitsiyalari

---

19

Mamlakatimiz iqtisodiyotini tarkibiy o‘zgartirish, tarmoqlarni modernizatsiya

qilish, texnik va texnologik yangilashga doir loyihalarni amalga oshirish uchun

investitsiyalarni jalb qilish borasida bajarilayotgan ishlar alohida e’tiborga loyiq.

2015-yilda ana shu maqsadlarga barcha moliyalashtirish manbalari hisobidan

15 milliard 800 million AQSh dollari miqdorida investitsiyalar jalb etildi va

o‘zlashtirildi. Bu 2014-yilga nisbatan 9,5 foiz ko‘p demakdir. Jami

investitsiyalarning 3 milliard 300 million dollardan ziyodi yoki 21 foizdan ortig‘i

xorijiy investitsiyalar bo‘lib, shuning 73 foizi to‘g‘ridan-to‘g‘ri chet el

investitsiyalaridir.

Investitsiyalarning 67,1 foizi yangi ishlab chiqarish quvvatlarini barpo etishga

yo‘naltirildi. Bu esa 2015-yilda umumiy qiymati 7 milliard 400 million dollar

bo‘lgan 158 ta yirik ishlab chiqarish obyekti qurilishini yakunlash va

foydalanishga topshirish imkonini berdi.