Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

BOSHLANG’ICH TA’LIM DARSLARIDA MULTIMEDIALI
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH 
 
BAKIYEVA Z.R., BEGIMQULOV H.Sh., Nizomiy nomidagi TDPU., 
MIRVALIYEVA K.A., TTYMI qoshidagi Mirobod akademik litseyi 
 
Hozirgi kunda ta`lim jarayonida interfaol uslublar (innovasion pedagogik va axborot texnologiyalari)dan 
foydalanib, ta`limning samaradorligini ko`tarishga bo`lgan qiziqish, e`tibor kundan-kunga kuchayib bormoqda.
Bugun endigina maktab partasiga qadam qo’ygan go’dak misoli oq qog’oz. Uning har bir satrini, har bir 
baytini jiloli so’zlar bilan to’ldirish uni xat savodli qilib tarbiyalash pedagogning asosiy vazifasidir. Bu o’quvchilarning 
malakali ta’lim olishlarida pedagog o’qituvchilar jonbozlik ko’rsatishi lozim. Statistik ma’lumotlar shuni ko’rsatadiki, 
inson eshitish orqali 50%, ko’rish orqali esa 70% gacha esda saqlab qoladi. Bu esa biz kutgan natijani bermaydi. Biz 
farzandlar sifatli ta’lim olishimiz uchun, bundanda yuqori marralarni ko’zlashimiz va yuqori natijalarga erishishimiz 
uchun olimlarimiz tinmay harakat qildilar va buning samarasi o’laroq ta’lim tizimimizga qo’llanilayotgan multimediali 
texnologiya kirib keldi.[3]. Bunda o’quvchilar dars jarayonini ko’rib, eshitib hatto kompyuterda o’z qo’llari bilan 
boshqarib ishtirok etishlari mumkin. 
Yuqoridagi jadval orqali ko’rib turibmizki dars jarayonini to’liq ochib berish va o’quvchilarga yetkazish uchun 
yetarli hisoblanadi. Mana shu multimediali texnologiya orqali o’quvchilarga berilgan bilimlar 90% gacha natija 
bermoqda.
O‘quv jarayonini jadallashtirish-samarador texnik vositalarni, kompyuter vositalari va ilmiy-texnik taraqqiyotning 
oxirgi yutuqlarini o‘quv-tarbiya jarayonida qo‘llab, o‘quvchi va o‘qituvchining dars jarayonida qilgan mehnati 
miqdorini kuchaytirish va ko‘paytirishdan iborat.[1] 
O‘quv jarayonini jadallashtirish o‘zining ob’ektiv va sub’ektiv qonuniyatlariga ega va o‘ziga xos vositalar 
orqali amalga oshiriladi. O‘quvchining mustaqil bilish faoliyatini qaytarishga asoslangan usulga o‘tkazuvchi va 
boshqaruvchi kabi harakat qiladigan bilish faoliyatini faollashtiradigan mexanizmning tarkibiy qismi aynan ushbu 
vositalar hisoblanadi. 
Kompyuter o‘quvchilarning bilish faoliyatini faollashtiradi, chunki zamonaviy kompterlar ko‘rgazmalilikni (katta 
imkoniyatini ochadi), ya’ni ko‘rishni eshitish bilan qo‘shishni, multiplikatsiya ishlatish va boshqa imkoniyatlarni 
beradi. 
Kompyuter o‘quv jarayonida to‘rtta tartibda ishlashi mumkin: passiv qo‘llash, reaktiv muloqot, faol muloqot 
va interfaol muloqot.[2] 
84 

---

Shunday natijalarning isbotini maktablarda qo’llanilayotgan darslar orqali kuzatishimiz mumkin. Buni birgina 
misoli 3- sinflar ona tili darsligida qo’llanilish jarayonini kuzatishimiz mumkin. 3-sinf ona tili darsligida So’z tarkibi 
bo’limi va bu bo’limda o’zak va o’zakdosh so’zlar mavzusi berilgan. Bizga ma’lumki, ona tilining bu bo’limida so’zni 
ikki qismga ya’ni o’zak va qo’shimchalarga bo’lib o’rganamiz. O’zak bu –so’zning ma’no anglatadigan va so’roqqa 
javob bo’ladigan qismiga aytiladi. Qo’shimcha esa mana shu o’zakka qo’shilib yangi ma’no beruvchi yoki so’zlarni bir 
biriga bog’lash uchun xizmat qiluvchi qismiga aytiladi.Yasama so’zlarda o’zak va qo’shimchalar quyidagi belgilar 
orqali belgilanadi. 
Masalan: tunukachi, sozla, traktorchi 
Xuddi mana shu mavzuni tushuntirishda yoki mustahkamlashda multimedia texnologiyasidan quyidagicha 
foydalanishimiz mumkin.