169
ESHITISH ANALIZATORI
Eshitish organi uchta bo‗limdan: tashqi quloq, o‗rta quloq va ichki quloqdan
iborat. Tashqi quloq. Tashqi quloqda quloq suprasi va tashqi eshitish yo‗li bo‗ladi .
Quloq suprasi tog‗aydan iborat bo‗lib, teri bilan qoplangan. Ko‗pgina
hayvonlarning quloq suprasi harakatchan bo‗lib, ular tovush kelgan tomonga
qulog‗ini qarata oladi, natijada, tovushni yaxshi eshitadi. Odamning quloq suprasi
harakatchan emas. Ammo tovush qaysi tomondan kelayotganligini aniqlashga
yordam beradi. Agar tovush yon tomondan chiqsa, bu tovushni bir quloq oldin
eshitadi. Bu hodisa esa tovushning qaysi tomondan kelayotganligini aniqlashga
imkon beradi.
Tashqi eshitish yo‗li egri bo‗lib, tashqi va ichki tog‗ay qismlardan iborat,
ichki tog‗ay qismi chakka suyagining ichkarisida yotadi. Tovush yo‗lini qoplab
turgan terida yog‗ bezlari bilan tuklar bo‗ladi. Tovush yo‗lnning ichki uchiga
biriktiruvchi to‗qimadan iborat nog‗ora parda tortilgan, bu parda tashqi quloq bilan
o‗rta quloqni bir-biridan ajratib turadi. O‗rta quloq. Nog‗ora parda orqasida o‗rta
quloq bo‗shlig‗i bo‗lib, unda uchta eshitish suyakchalari bor: ulardan biri -
bolg‗acha - nog‗ora pardaga tegib turadi, ikkinchisi - o‗zangi - ichki quloq
bo‗shlig‗iga boruvchi oval shaklidagi teshikka tortilgan pardaga yopishadi. Bu
ikkala suyakcha orasida uchinchi suyakcha - sandon turadi.
O‗rta quloq bo‗shlig‗i evstaxiev nayi orqali burun halqum bilan tutashadi.
Nay orqali o‗tuvchi havo nog‗ora pardaning ikki tomonidagi bosimni
baravarlashtirib turadi. Agar uchuvchi yuqoriga tez ko‗tarilsa yoki pastga tez
tushsa, uning qulog‗i qattiq og‗riydi. Bu hodisaning sababi atmosfera bosimining
birdan o‗zgarishidir. Samolyot ko‗tarilganda bosim pasayadi, samolyot pasayganda
esa bosim oshadi. Bosim pasayganda quloqning nog‗ora pardasi sirtga tomon
bo‗rtadi, bosim oshganda esa o‗rta quloq bo‗shlig‗iga tomon botib ketadi.
Ammo tez-tez yutish harakatlari qilib turilsa, quloq og‗rimasligi mumkin. Bu
harakatlar evstaxiev nayi orqali havo o‗tishini osonlashtiradi, bu havo nog‗ora
171
qattiq har xil narsalar bilan kovlashning naqadar havfli ekanligini shundan bilsa
bo‗ladi. Tovushning kuchli to‗lqinlari nog‗ora pardaga katta bosim ko‗rsatadi.
Agar bunday bosim pardaga doimo ta‘sir etib tursa, parda elastikligini yo‗qotadi.
Bu esa quloqning og‗irlashishiga sabab bo‗ladi. O‗quvchilar tanaffus vaqtlarida
baland ovoz bilan gaplashsa va bir-biridan qattiq qichqirsa, shovqin hosil bo‗ladi.
Agar bunday shovqin har kuni takrorlanib tursa, bolalarning qo‗log‗i yaxshi
eshitmaydigan bo‗lib qoladi. Shovqin eshitish organlarigagina yomon ta‘sir
etibqolmaydi. Shovqin nerv sistemasini ham charchatadi. Shovqinga qarshi ko‗rash
formalaridan biri ko‗kalamzor qilishdir: ko‗kalamzor tovushni yutadi.
Do'stlaringiz bilan baham: