Tosnkent moliya instituti u. K. Yakubov, yo. S. Ilxamova, M. I. Azizova elektron tijorat

Supplier - driven
ko‘rinishidagi maydonchalar sotuvchilar 
tomonidan tashkil qilinib, mijozlar sonini ko‘paytirishga va xizmat 
ko‘rsatish yoki mahsulotni sotish bo‘yicha xarajatlarni kamaytirishga 
qaratilgan. 
Third party - driven
ko‘rinishidagi maydonchalar xaridor va 
sotuvchilarni uchrashtirish ma’suliyatini oladi. Odatda, bunday 
maydonchalar tijoratning ma’lum sektorida va unda bo‘ladigan 
jarayonlarda yaxshi mo‘ljal oladigan tomonidan tashkil qilinadi. 
Haqiqatda bunday maydoncha tuzuvchi sotuvchi va xaridor o‘rtasida 
o‘ziga xos dallol vazifasini o‘taydi. Bugungi kunda virtual savdo 
maydonchalarini tashkil etishning uch asosiy ko‘rinishini ajratib 
ko‘rsatish mumkin: katalog, auksion va birja. 
Internet-texnologiyalardan foydalanuvchi kompaniyalar raqiblariga 
nisbatan afzallikka avvalo masalalarni operativ hal qilishlari evaziga 
erishdilar. B2C, B2B va P2P sxemalari hozirda elektron biznesni olib 
borishning asosiy modellari hisoblanadi.B2C - “biznes istemolchi” 
sxemasi Internet orqali xususiy kishiga mollarni va xizmatlarni chakana 
sotishni ifodalaydi.B2B - “biznes-biznes” sxemasi kompaniyalarning bir 
biri bilan maxsus axborot texnologiyalaridan va ma’lumotlarni elektron 
almashish standartlaridan foydalangan holda o‘zaro aloqasini 
ifodalaydi.P2P – biznes munosabatning “teng-teng” sxemasi Internetda 
bir xil holatda bo‘lgan sheriklar o‘rtasidagi biznes munosabatni 
ifodalaydi. 
 
5.2.
 
Elektron tijorat B2B – (Business to business) jarayonida 
ishtirok etuvchilarning o‘zaro munosabati modeli 
 

---

72 
B2B “biznes-istemolchi” modeli. 
Tijorat nuqtai nazaridan B2C 
“biznes iste’molchi” modeli elektron tijoratning eng istiqbolli yo‘nalishi 
hisoblanadi, chunki uning asosini elektron chakana savdo tashkil etadi. 
Internet orqali chakana savdo iqtisodiyotning tez rivojlanayotgan sohasi 
bo‘lib, elektron tijorat bozorining katta ulushini tashkil etadi.