30-Laboratoriya ishi Termoparani darajalash va termoelektr yurituvchi kuchni aniqlash Kerakli asbob va materiallar

Qurilmaning tuzilishi va o`lchash usuli 
4-rasmda laboratoriyada termoparani darajalash uchun mo‘ljallangan qurilma 
sxemasi keltirilgan.
1. 4-rasmda ko‘rsatilgan tajriba qurilmasining elektr sxemasi yig‘iladi va 
yig‘ilgan sxemaning to‘g‘ri ekanligiga ishonch hosil qilingach, termoparaning 
kavsharlangan uchlaridan biri ichida sovuq suv yoki muz bo‘lgan idishga 
tushiriladi, ikkinchi uchi esa qizdiriladigan suyuqlik ichiga tushiriladi. 

---

FIIKA 
4 
2. Boshlangich holda idishlar ichida suyuqliklarning harorati bir xil bo‘lganligi 
uchun 

Т=0 va demak 
0


T

bo‘ladi.
3. Galvonometr strelkasi aniq nolga keltirilgach, muz yoki sovuq suvning 
harorati tajriba davomida o‘zgarmas saqlanadi. 
4. Termostatdagi yoki ikkinchi idishdagi suyuqlik juda sekinlik bilan isitiladi va 

Т
1
=0 holatdan boshlab, suyuqlik harorati to (90-100) С
0
ga ko‘tarilguncha 
har 5 С
0
oraliqda mazkur haroratga mos kelgan galvonometrning ko‘rsatishi 
olinadi va 

millivolt (mV) larda ifodalanib, jadvalga yoziladi.
jadval 
№ 
t
 
t

 
T


 
T


 
T

 
i
C
 
C
 
i
C

 
C

 

 
С

С

mV
mV
mV
grad
mV
grad
mV
grad
mV
grad
mV
% 
1 
0 
2 
5 
3 
10 
4 
15 
5 
.. 
. 
.. 
. 
.. 
16 
75 
17 
80 
5. Isitkichni tok manbaidan uzib, suvning asta-sekin sovushiga imkon beriladi 
va 4-banddagi oxirgi qiymatdan haroratning pasayishi tomonga qarab ularga 
mos kelgan galvonometrning ko‘rsatishlari (

) jadvalga yozib boriladi. 
6. <

Т
>ning

t ga bog‘lanish grafigi

Т
=f(

t) chiziladi. 
7. Jadvaldagi qiymatlardan foydalanib, termoparaning solishtirma termoelektr 
yurituvchi kuchi C
i
ning qiymati (6) formula asosida hisoblanadi va uning 
o‘rtacha qiymati <С> topiladi.

---

FIIKA 
5 
8. Tajriba paytida qilingan xatoliklar - absolyut xatolik 

C
i
=i
>-C
i
, o‘rtacha 
absolyut xatolik 
n
C
C
i





va o‘lchashning nisbiy xatoligi






C
C

100% hisoblanadi.