Geometriya 7-sinf

ENG SODDA GEOMETRIK SHAKLLAR:
NUQTA, TO‘G‘RI CHIZIQ VA TEKISLIK
1
2
3
4
2
Nuqtalar katta lotin harflari 
A, B, C, D,
 ...
, to4g4ri chiziqlar esa kichik lotin 
harflari 
a, b, c, d,
... bilan belgilanadi va
œ
A
 nuqtaB, œ
a
 to4g4ri chiziqB 
tarzida 
o4qiladi (
4
-rasm
).
8

---

9
b
 
va 
c
 
# har xil to4g4ri chiziqlar bo4lsin. Agar 
O
 
nuqta 
b
 
to4g4ri chiziqqa ham, 
c
 
to4g4ri chiziqqa 
ham tegishli bo4lsa, 
b
va 
c
to4g4ri chiziqlar 
O
nuqtada kesishadi (
5-rasm
)
.
Bunda 
O
 
nuqta 
b
va 
c
 
to4g4ri chiziqlarning kesishish nuqtasi deyiladi.
6-rasmda 
A
nuqta ham, 
B
nuqta ham 
c
to4g4ri 
chiziqqa tegishli. Bunday holda, odatda œ
c
 
to4g4ri 
chiziq 
A
 
va 
B
nuqtalardan o4tadi
B
deb aytiladi.
6
O
 nuqta O 
b
 va 
c
 to4g4ri chi-
ziqlarning kesishish nuqtasi.
O
b
c
A
C
D
F
E
B
AB
 O to4g4ri chiziq
yarimtekislik
yarimtekislik
c
Har bir to4g4ri chiziq tekislikni ikki bo4lak ka: ikkita yarimtekislikka ajratadi.
Har qanday ikki nuqtadan faqat bitta to4g4-
ri chiziq o4tadi.
Bu xossaga ko4ra, to4g4ri chiziqning ikkita 
nuq ta si ko4rsatilsa, bu to4g4ri chiziq aniqlangan 
bo4ladi. Shuning uchun to4g4ri chiziqni unda yot-
gan ikki nuq ta yordamida ham belgilash mumkin. 
6-rasm da 
AB 
to4g4ri chiziq 
tasvirlangan.
To4g4ri chiziqning o4zi yarimtekisliklarning har ikkalasiga ham tegishli deb 
hisoblanadi. U o4zi ajratgan yarimtekisliklarning umumiy chegarasi bo4ladi. 
6-rasmda 
c
to4g4ri chiziq tekislikni ikkita yarimtekislikka ajratishi tasvirlangan.
Savol, masala va topshiriqlar
1.
Geometriyaning asosiy tushunchalarini ayting. Ular qanday belgilanadi?
2.
Nuqta, to4g4ri chiziq va tekislikni siz qanday tasavvur qilasiz?
3.
Ifodalarni o4qing, izohlang va chizing: a) 
A

b
; b) 
C

b
; 
C

AB
.
4
.
A
va 
B
nuqtalar 
d
to4g4ri chiziqqa tegishli, 
C
nuqta esa 
d
 
to4g4ri chiziqqa 
tegishli emas. 
AB
va 
AC
 
to4g4ri chiziqlar haqida nima deyish mumkin?
5.
AB
va 
AK
to4g4ri chiziqlar nechta umumiy nuqtaga ega bo4lishi mumkin?
6.
c
to4g4ri chiziq chizing va unda 
A
nuqtani belgilang. 
c
to4g4ri chiziqdan farqli 
AB
to4g4ri chiziqni o4tkazing. 
B
nuqta 
c
to4g4ri chiziqda yotadimi?