Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

243

---

'T F 
^U
 
Г' .a>0~H^ - ^ ) " NH;
Ri bozo- 
5-fosforiboal- 
М г ч Й д х р 1а11" п
5-fosfai 
l-piroíosfat(FR PF)
Щ
3
Pi 
H ,0 
C^
Hf-ADF+Pi
vrl, 
_
д е р
,W - 
VIU 
, ,
TGF 
N',N'«=CH-TGF 
NH.
Æ*ceS«àU>- c^«2 h-J^ 
m
 '
™ í(-'NH-Rib-© 
5
C'NH-Rib-© 
4 
( f  ÑH-Rib-®
N-formoglitsin- 
N-formilgli- 
Glitsiramidribo-
amidinntenuklcotid 
sjnam¡d.
nukJeolid
ЦЦО\| 
ríbonukJcotid
M g - i 6 
L_Aso 
CH;-COOH
ADF+pi 4
CH.-COOH Pi 
Ç H -H N * 0 ™
n
_ _
HOOC 
JJ 
ÇH-NH, 
* 
COOH 
Ç 
4 - u
H<« 
V » ^ - 
1
ÇOOHATFADF 
jl 
/ ™
H .N -C , 
,CH
------ , --------* " h ,N - A ,-CH 
-------- ----------- 
Н ,И 'С ' \ » |Ь.( В
• 
N-RitH® 
4
" » - W b ®
8 
S-axniiioimidzol-
я ? Т Г ° 'и ' 
Ríbonukleotid-S-ami- 
4-N-suksmokarbok-
. .
. , ~ 
noimidazol- 4-karbon 
samidribonukleolid
nuklcotid 
kis)o(a 
9
, CH-COOH
n
♦ CH-COOH
и 
vi 
н о
9
м
N">-CHO-TGF 9
Fumar
S
Ä
^
Л
Л
с
Г
N 
' N'-Rib-®
"
HN N-rib-® 
10
> £ ш ьф
Inozin kislotasi 
5-Formamidoranida2ol-4-kar- 
5-Aminonmidazol-4-kar-
(IMF) 
boksamidribonunlcotid 
boksamidribonukleotid
8.2-rasm.
Inozin kislotasi sintezi: 1-Pirofosfokinaza; 2-FRPF- 
amido- tran sferaza; 3-Fosforibozilglitsinamidsintetaza; 
4-G litsinam idribonukleotidtrans- form ilaza; 
5-Form ilglitsinam idinribonukleotidam idoligaza; 
6-Am idoim idazolri- bonukleotidamidoligaza; 
7-Am inoim idazolribonukleotidkarboksilaza; 8-Aminoi- 
midazol-N -suksinokarboksamidribonukleotidsintetaza; 
9-Adenilo-suksinatliaza; 10-Am inoim idazol-4-karboksam idribo 
nukleotidtransform ilaza; 11- Inozinkinaza
GMF ikki bosqichda sintezlanadi (8.3-rasm). Avval inozin kislota 
IMF degidrogenaza ishtirokida 2-uglerod atomi bo‘yicha oksidlanib, 
ksantin kislota (KMF) hosil bodadi. Keyin bu uglerod atomi GMF 
sintetaza ishtirokida glutamin hisobiga aminlanadi. Bu reaksiya 
uchun energiya manbayi bo‘ lib ATF hisoblanadi. AMF inozin 
kislotaning AMF-sintetaza ishtirokida asparagin kislota hisobiga 
aminlanishi sababli vujudga kelgan. R eaksiya GTFning GDFgacha 
gidrolizlanishi natijasida hosil bo‘ lgan energiya hisobiga boradi.
244

---

Boshqarilish 2 yo nalishda am alga oshiriladi: GTF ko‘payishi AMF 
sintezini, ATFning ko‘ payishi esa GMF sintezini faollashtiradi:
n a d
-
'N
h
2
o
^
NADH+ri*
o
II
lM F-degi-
drogenaza
"N-Rib 
lnozin kislotasi 
(IMF)
GTF 
Mg^ 
P+GDF V
COOH
C H -C H -C O O H
~\T
i
^ * 3
A sp 
Adenilosuksinat- 
sintetaza
NH N -R ib -®
lCsantil kislota 
ATF
Mg’*
GMF
Sintetaza
PP.+AMF-.
NH,
I
H,N-C-CH,-CH,-CH-COOH
COOH
CH -CH j-CO O H  
NH
)
f-R ib -®
Gin
NH,
i
V HOOC-CH,CH,-CH-COOH 
Glu
Adeniloqahrabo
kislota
,
. I COOH
Ademlosuksi-l 
|
natliaza 
rC H = C H -C O O H  
I Fumarat kislota
« ¿ T >
NH,
N
N N -R ib -©  
GMF
N - R ib - ®
AMF
8.3-rasm.
AM F va GM F sintezi
Adenin va g ‘anindan purin nukleotidlarining sintezi. To‘qima- 
larda nukleotidlaming parchalanishi natijasida erkin purin asoslari - 
adenin va g ‘anin hosil bo‘ lib turadi. Adenozinfosforiboziltransferaza 
va gipoksantin-g‘aninfosforiboziltransferaza fermentlari ishtirokida 
ulardan nukleotidlar qayta sintezlanadi:
Ikkinchi ferment, y a ’ni gipoksantin-g‘aninfosforiboziltransferaza 
substrat tariqasida gipoksantindan ham foydalanishi mumkin:
Azotli asoslaming metabolizmga qayta «qutqarish yo ‘ li» deb 
ataladi (8.4-rasm).
Purinli nukleotidlar biosintezining idora etilishi. 5-fosfori- 
bozilamin hosil bo‘ lish reaksiyasi purinli nukleotid biosintezini 
cheklab qo‘yuvchi bosqichdir. Ana shu reaksiyani katalizlaydigan 
ferment adenilat va g ‘anilat kislotalar ta’sirida ingibirlanadi. Bundan
245

---

tashqari, shu metabolizm zanjiri uning tarmoqlanish jo yida idora 
etib boriladi: AMF adenilosuksinat hosil bo‘ lish reaksiyasini, GMF 
esa ksantilat kislota hosil boMish reaksiyasini ingibirlaydi.
Adenin 1
[Gipoksantin |
■in I 
1 Guanin