Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

H O - S - O - P - O - C . H
II 
i
О 
о н
H O - P - O
он 
OH
3' fosfoadenozin-5' fosfosulfat
(FA FS)
OH
О
нту'
/Л /
О 
N
H O - P - O - C H , о
,| 
ч 
-
О
U rindifosfoglyukuron kislota
(U D F G K )
Klinikada ko‘pincha jigarning moddalami zararsizlantirish rolini 
aniqlash uchun benzoat kislota ajralib chiqish tezligi bo^yicha xulosa 
qilinadi.
7.4. Endogen oqsillarning to‘qimalarda parchalanishi
Organizmda to ‘qima oqsillari doimo yangilanib turadi. Bir sutkada 
odamda 400 g gacha oqsil yangilanadi. Oqsillaming yangilanish 
tezligi turlichadir: bir nechadaqiqadan to 80-120 kungacha. Shulardan 
taxminan 100 g aminokislotalar to‘liq parchalanishga uchraydi.
To‘qima 
oqsillarining 
gidrolizi 
to ‘qima 
proteinazalari 
- 
katepsinlar ishtirokida boradi. Ular, asosan, lizosomalarda bo‘lib, 
gidrolitik fermentlar hisoblanadi. Ammo katepsinlar boshqa hujayra 
organoidlari - mitoxondriya, endoplazmatik to ‘r, gialoplazmada ham 
uchraydi. Lizosomal katepsinlar kislotalidir, boshqa qismlardagilari. 
esa - neytral yoki kuchsiz ishqoriy. Gidrolizga uchraydigan oqsil 
Goldji apparati va endoplazmatik to‘rda autofagosomani hosil
196

---

qiladi, so‘ng birlamchi lizosoma bilan qo‘shilib autolizisga uchraydi. 
Ulaming ta’sirini sitoplazmatik katepsinlar toTdirib turadi.
Katepsinlar nafaqat pH muhiti, balki spesifikligi bilan ham farq- 
lanadi. Ular ekzo- va endopeptidazalarga bo‘linadi, faol markazning 
katalitik g‘ruhiga qarab tiol, asparagin va serinli katepsinlarga 
bo‘linadi.
Tiol katepsinlari
Katepsin B (pH 5,5-6,0) - endopeptidaza, hujayraichi oqsillarini 
gidrolizlaydi (glikoliz fennentlari, immunoglobulinlar, miofibrilla 
oqsillari, kollagen va gemoglobin) hamda oshqozon osti bezida 
proinsulinni insulinga aylantiradi.
Katepsin N (kollagenni parchalovchi ferment) - endopeptidaza, 
faqat kollagenga ta’sir etadi. Nativ kollagen uchun pH 3,8, 
eruvchi kollagen uchun esa pH 6,0. Odamning taloq va yoMdosh 
to ‘qimalarining lizosoma va sitoplazmasida topilgan.
Katepsin H — endopeptidaza va aminopeptidazadir. Ular asosan 
sitoplazmaning suvda eruvchi oqsillarini gidrolizlaydi, pH 6,0 —
7.0, uning faolligi odam jigarida yuqoridir.
Katepsin L — endopeptidaza, pH 5,0, barcha to'qim alarda topilgan 
va sitoplazmadagi tez almashinadigan oqsillarini gidrolizlaydi. <
Katepsin C - ekzopeptidaza, pH 5,0 - 6,0, N-uchidagi bog larga 
ta’sir etadi. pH 7,0 - 8,0 atrofida polimeraza faolligiga ega.
Katepsin S - endopeptidaza, pH 3,0 - 4,0, taloq va lim at 
tug‘nlarda tooilgan.